معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، در حالی برگزار شد که سابقه‌ای بدین گستردگی در موضوعات و رویکردها نداشت. دبیرخانۀ همایش بیشترین همت خود را به انتشار و عرضۀ آثاری قابل توجه و ارزنده در حوزۀ مطالعات ایرانی ـ عراقی معطوف داشت و در کنار جمع‌آوری مقالات ـ که از مهم‌ترین ثمرات این همایش بود ـ به انتشار کتاب‌هایی با موضوعات گوناگون اقدام نمود. حاصل مقالات جمع‌آوری شده در حدود 40 جلد است که 28 جلد از آن منتشر شده و در این سایت مجموعه‌های مرتبط با حوزۀ زبان و ادبیات فارسی معرفی خواهند شد.

دفتر چهاردهم از این مجموعه مقالات دربارۀ شرح حال عالمان و شاعران و دربردارندۀ نه مقاله است.

ابوالحسن مهیار بن مرزویه دیلمی (428 هـ.ق) از کاتبان و شاعران لطیف‌طبع ایرانی مقیم بغداد بود. وی ابتدا دین زرتشتی داشت، سپس به دست سیدرضی اسلام آورد و در خدمت او به تحصیل فنون و شعر و ادب پرداخت و به زودی برجسته‌ترین شاعر زمان خود گردید. مهیار از مشهورترین شاعران شیعی و از بزرگ‌ترین عربی‌سرایان ایرانی‌تبار است. وی دارای دیوان شعری در چهار مجلد است که به دلیل تأثیر عمیق تربیت شیعی، رنگ تشیع و گرایش‌های دینی، بیش از هر چیز در اشعارش موج می‌زند. او در جای‌جای سروده‌های خود از قرآن و مضامین دینی بهره جسته و دیوانش را به واسطۀ آن آراسته و غنی ساخته است و بدین‌وسیله موجب ماندگاری و عمق معانی آن گشته است. مقالۀ «مهیار دیلمی و تأثیر قرآن و حدیث در اشعار او» بر آن است تا ضمن نگاهی به زندگی مهیار دیلمی، به بررسی مفاهیم اسلامی به ویژه پرتو آیات قرآن کریم و حدیث در دیوان این شاعر توانای عصر عباسی بپردازد. نتایج به دست آمده حاکی از تأثیر قابل توجه قرآن و حدیث در اشعار مهیار می‌باشد؛ به طوری که وی با الهام از قرآن و حدیث به دفاع از حقانیت اهل بیت و بیان اعتقاد قلبی‌اش نسبت به آنان پرداخته است. در این مقاله ضمن نگاهی به زندگی و جایگاه علمی و ادبی مهیار، به بازنمایی جلوه‌هایی از تأثیر قرآن و حدیث در اشعار این شاعر پرداخته شده و در حد امکان ابیات و مقطوعاتی که به نحوی تحت تأثیر قرآن و احادیث بوده و از تصاویر آنها استفاده کرده یا تضمین نموده است، استخراج و شرح شده است.

مقالۀ «محمد بن عمران المرزبانی، میراث مشترک ایران و عراق» به بررسی شخصیت و ادبیات مرزبانی به عنوان نمونه‌ای شایسته از میراث مشترک دو کشور ایران و عراق می‌پردازد. محمد بن عمران المرزبانی (297ـ 384 هـ)  را می‌توان یکی از شخصیت‌های میراث مشترک دو کشور ایران و عراق به حساب آورد. این مصنف، راوی، مورخ و زبان‌شناس و ادیب از خانواده‌ای ایرانی و متولد بغداد بوده است. خاندان ثروتمند و پرنفوذ وی در ایران، در زمرۀ مرزبانان خراسان بوده‌اند. مرزبانی با خلق آثار فراوان بر غنای میراث عربی افزود. شهرت، آثار و مهارت ادبی‌اش چنان بود که وی را «جاحظ»  لقب داده‌اند. برخی از تألیفاتش عبارتند از: شعر الشیعه، اخبار ابی مسلم الخراسانی، اخبار البرامکه، الأوائل فی اخبار الفرس القدماء. در این میان دو کتاب «معجم الشعراء» و «الموشح» از برجسته‌ترین آثار وی به حساب می‌آید. این مقاله به روش توصیفی ـ تحلیلی بر اساس آثار وی به ویژه دو کتاب «الموشح» و «معجم الشعراء» تلاش خواهد نمود تا این ادیب و نویسنده و آثار و اسلوب وی را بیش از پیش معرفی نماید.

فهرست مقالات کتاب:

شیخ هادی مدرس تهرانی نجفی/ هادی مکارم، محمدجعفر اسلامی

مهیار دیلمی و تأثیر قرآن و حدیث در اشعار او/ امید جهان‌بخت لیلی

دکتر ترجمان، نویسندۀ ایرانی، ادیب عرب/ اکرم بغدادی

محمد بن عمران المرزبانی میراث مشترک ایران و عراق/ علی نظری، زهرا طاهری زاده

واکاوی سبک زندگی و ابعاد شخصیتی آیت‌الله سیدمحمدسعید حبّوبی/ عبدالجبار زرگوش نسب، زهرا منصورزاده

تأملی بر زندگی و شعر خاقانی شروانی/ فرزانه شکری قندپزی

تبارشناسی زرارة بن اعین فقیه عراق (اصلیت ایرانی، عراقی یا رومی)/ محمدرضا ستوده نیا

رفع الحجاب الاقصی فی تشجیر اعقاب العباس السقاء/ الشیخ محمد مهدی الفقیه البحر العلوم الجیلانی، الشیخ محمد علی باقرزاده

بررسی تعامل علمی ـ فرهنگی ایران و عراق با محوریت آشنایی با شخصیت و زندگی علمی طبری/ محمدسعید نجاتی