معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

قوم بلوچ ریشه در تاریخ ایران‌زمین دارد. آنها مسلمان‌اند و سنی‌مذهب و پیشینه و فرهنگی کاملاً مختص به خود را دارند. این کتاب در پی آن است که با تأکید بر ساخت‌های مذهبی، تاریخی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگ عامه، قوم بلوچ و بلوچ‌های ایران را مورد مطالعه قرار دهد و با روش استنادی و کتابخانه‌ای و با تکیه بر متون و مقالات ایرانی و خارجی به بررسی این مهم می‌پردازد.

«مکران» عنوانی است که در طول تاریخ به مناطقی از بلوچستان که در امتداد ساحت بلوچستان به طول ششصد مایل از جاسک در ایران تا نزدیکی بندر کراچی در پاکستان گسترده است، اطلاق می‌شد. گفتار اول کتاب اختصاص به بررسی ویژگی‌های جغرافیایی، تاریخی، فرهنگ و اجتماعی بلوچستان دارد. این منطقه در اواخر دوران سوم زمین‌شناسی و در اثر جنبش‌های کوه‌زایی از دریا جدا شده و در آن ابتدا رسوبات آهکی از نوع دریایی و سپس رسوباتی با مواد نسبتاً درشت و نرم بر روی یکدیگر انباشته شده‌اند.

مردم بلوچ از اقوام ایرانی‌تبار بومی ساکن در سرزمین بلوچستان هستند و به کشورهای دیگری همچون ترکمنستان، عمان و به طور کلی کشورهای حاشیۀ خلیج فارس نیز مهاجرت کرده‌اند. مردمان بلوچ پیش از اسلام مانند سایر ایرانیان، زردشتی یا پیرو آیین میترائیسم بوده‌اند و امروزه بیشتر مردم این منطقه مسلمان‌اند. در گفتار دوم ویژگی‌های قومی، مذهبی و تاریخی بلوچ‌ها بررسی شده است. ویژگی‌های زبان و ادبیات بلوچی و مفاخر بلوچی از دیگر مباحث این گفتار هستند.

سرزمین بلوچستان به دلیل قرارداشتن در موقعیت جغرافیایی ویژه و ارتباط و تجارت با ملل گوناگون، از دیرباز دارای ادبیات شفاهی پرباری بوده‌‌اند و قصه‌های عامیانه و داستان‌های کوتاه و بلندی میان ساکنان این نواحی وجود داشته و به صورت شفاهی و سینه‌به‌سینه نقل شده‌اند. در گفتار سوم چند مورد از داستان‌های عامیانۀ قوم بلوچ مرور شده است. همچنین به‌اختصار دربارۀ حماسه‌های بلوچی و اسطوره‌های وهمی در بلوچستان سخن گفته شده است.

باورهای عامیانۀ فرهنگ بلوچ تقریباً تجربیات بزرگانی هستند که مدت‌های طولانی در زندگانی خویش به آنها دست یافته‌اند و برخی از باورها تا حدودی درست و بعضی هم برای تعدادی از افراد صدق می‌کنند و برخی دیگر از این باورها نیز برای تعداد دیگری از افراد تحقق‌یافته نیستند. گفتار چهارم اختصاص به بیان اعتقادات و باورهای عامیانۀ بلوچستان دارد.

ترانه‌های بخشی از اشعار عامیانه‌اند که پیام آنها عشق و دوستی و شرف است و به دلیل وجود آهنگ یا سازی که آنها را همراهی می‌کند، نه‌تنها موجب سرگرمی یا ارضای معنوی و هنری عامۀ مردم می‌شوند، بلکه به‌مثابۀ یک نیاز واقعی هستند که با حرکات روزمره، پیوندی نزدیک و تنگاتنگ دارند. در پنجمین گفتار این کتاب به لالایی‌ها، اشعار و ترانه‌های عامیانه و موسیقی بلوچی پرداخته شده است.

گفتار ششم کتاب اختصاص به بررسی ضرب‌المثل‌ها و زبانزدهای بلوچی دارد. در گفتار هفتم برخی از چیستان‌ها و بازی‌های محلی بلوچستان آورده شده است. گفتار هشتم دربارۀ پوشاک و البسۀ محلی قوم بلوچ است. در گفتار نهم به‌اختصار از صنایع دستی قول بلوچ سخن گفته شده است. گفتار دهم دربارۀ معماری نواحی بلوچ‌نشین است و در گفتار پایانی نویسنده در باب محرومیت‌ها و مسائل اجتماعی و امنیتی بلوچستان سخن گفته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

گفتار اول: درآمدی بر بلوچستان و ویژگی‌های جغرافیایی، تاریخی، فرهنگی و اجتماعی آن

گفتار دوم: درآمدی بر بلوچ‌های ایران و ویژگی‌های مذهبی، تاریخی و فرهنگی آنها

گفتار سوم: داستان‌های عامیانه، افسانه‌ها و اسطوره‌ها

گفتار چهارم: اعتقادات و باورهای عامیانه

گفتار پنجم: لالایی، اشعار و ترانه‌های عامیانه و موسیقی بلوچی

گفتار ششم: ضرب‌المثل‌ها و زبانزدها

گفتار هفتم: چیستان‌ها و بازی‌های رایج

گفتار هشتم: پوشاک و البسۀ محلی قوم بلوچ

گفتار نهم: صنایع دستی قوم بلوچ

گفتار دهم: معماری نواحی بلوچ‌نشین

گفتار یازدهم: در باب محرومیت‌ها و مسائل اجتماعی و امنیتی بلوچستان

منابع و مآخذ

کتاب‌ها

مقالات

راویان