معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بررسی و تحلیل متون نظم و نثر فارسی از دیدگاه‌های مختلف نقد ادبی در ساحت معنا و ساخت می‌تواند به فهم عمیق آنها کمک شایانی بکند و نقد اسطوره‌ای و کهن‌الگویی یکی از این رویکردهاست. یونگ ناخودآگاه جمعی را حاوی صورت‌های مثالی می‌داند، صور مثالی یا کهن‌الگوها، تصاویر پدیده‌هایی شکل‌گرفته از دنیای کهن و بینش و تأملات اجداد باستانی ماست که در ضمیر ناخودآگاه همۀ انسان‌ها به ارث می‌رسد. وی این صور اساطیری و مثالی را که در ضمیر ناخودآگاه جمعی قرار دارند و حاصل تجارب غریزی انسان هستند، «کهن‌الگو» یا «آرکی‌تایپ» نامیده است.

آنیما، آنیموس، نقاب، سایه، مادر، پیرخرد و تمامیت خویشتن یا تفرد از مهم‌ترین کهن‌الگوهای موجود در نظریۀ یونگ‌اند. آثار حماسی، اساطیری، صوفیانه و عاشقانه، داستان و رمان‌های روان‌شناسانه، رؤیاها و خواب‌ها مناسبت‌ترین بستر برای نمود و تجلی کهن‌الگوها هستند و منظومه‌های همای و همایون، گل و نوروز، جمشید و خورشید و خورشید و مهپاره از جملۀ این آثارند؛ چراکه هر چهار منظومه، روایتگر عشق و دلدادگی قهرمانان داستان و رویارویی آنان با موانع بغرنج برای رسیدن به معشوق و کسب فردیت هستند. همین امر سبب شده است تا در این کتاب این چهار منظومه از زاویۀ نظریۀ کهن‌الگویی یونگ مقایسه و تحلیل شود و وجوه اشتراک و افتراق آنها تبیین گردد و فرآیند تجلی کهن‌الگوها (انواع شخصیت‌ها، آرکی‌تایپ شخصیت، موقعیت‌های کهن‌الگویی و نمادها) از خلال مراحل گوناگون سفر قهرمانی و فرآیند فردیت قهرمانان نشان داده شده است.

در این کتاب افزون بر استخراج و فهم کهن‌الگوها، برابرنهاد آن کهن‌الگو در متن بازشناسی شده است. به بیان دیگر تطبیق شخصیت‌های این منظومه‌ها با شخصیت‌های کهن‌الگویی و بررسی فرآیند فردیت قهرمانان، از جملۀ دیگر مواردی است که در این کتاب به بررسی و تحلیل آن پرداخته شده است.

در فصل نخست به مبانی نظریۀ کهن‌الگویی یونگ پرداخته شده است. منظومه‌های غنایی بخش مهمی از ادبیات فارسی را دربر می‌گیرند. منتقدان در ادب فارسی منظومه‌های عاشقانه را بیشتر معادل شعر نمایشی در اروپا می‌دانند و این منظومه‌ها را بسط‌یافتۀ شعر غنایی به شمار می‌آورند. در واقع یکی از شایع‌ترین گونه‌های شعر غنایی، منظومه‌های عاشقانه است که بقیۀ موضوعات و محتویات شعر غنایی را در خود جای می‌دهد. در فصل دوم ضمن اشاره به ساختار و محتوای منظومه‌های عاشقانه، بر چهار منظومۀ عاشقانۀ موردبحث نظری افکنده شده و دربارۀ محتوا و شاعران آنها نکاتی طرح شده است. از فصل سوم تا ششم به ترتیب منظومه‌های «همای و همایون»، «گل و نوروز»، «جمشید و خورشید» و «خورشید و مهپاره» به لحاظ نظریۀ کهن‌الگویی یونگ بررسی و تحلیل شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

1. مبانی نظریۀ کهن‌الگویی یونگ

2. مروری بر چهار منظومه

3. همای و همایون

4. گل و نوروز

5. جمشید و خورشید

6. خورشید و مهپاره

منابع و مراجع

نمایه‌ها