معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

بهاءالدین خرمشاهی حافظ‌پژوه کوشای معاصر، بیشتر با مطالعات و پژوهش‌های قرآن‌پژوهی و حافظ‌پژوهی‌اش شناخته شده است؛ اما او تاکنون دوبار «کلیات سعدی» را تصحیح کرده و بیش از پانزده مقاله در حوزۀ سعدی‌پژوهی منتشر کرده است. تصحیح‌های خرمشاهی از «کلیات سعدی» از سوی مخاطبان عمدتاً دانشگاهی مورد استقبال قرار گرفته و پژوهش او دربارۀ تأثیر سعدی بر حافظ از مقالات مرجع در این زمینه است. خرمشاهی تاکنون بیش از بیست مجموعه مقاله منتشر کرده و مقالات سعدی‌پژوهی او که پیش‌تر در این مجموعه مقالات منتشر شده، برای مخاطب امروزی شعر سعدی دیده‌گشا است. در این کتاب برخی از مقالات خرمشاهی دربارۀ سعدی که دشواریاب و بعضاً غیرممکن بود، گردآوری شده است.

خرمشاهی همان‌گونه که دربارۀ حافظ آراء و نظریات مهم و مرجعی دارد، دربارۀ شیخ اجل نیز آرائی دارد که برای مخاطب شعر سعدی راهنما و راهگشاست و فهم شعر سعدی را برای ادب‌دوستان و محققان ادبی آسان می‌کند. او در این مقالات لایه‌های معنایی چندگانۀ شعر سعدی را بررسی کرده و آنها را برای مخاطبان به زبان ساده تشریح کرده است.

در اولین نوشتار کتاب، به دو خصیصه از ظرایف و لطایف طبع سعدی که نگاهی ژرف‌بین و طبیعتی تجربه‌گرا و تجربه‌اندوز دارد، اشاره شده است؛ آن هم فقط در محدوۀ «گلستان» و باب اول: در سیرت پادشاهان. آن دو ویژگی یکی تجربه‌آموزی‌ها و دیگری روان‌شناسی و آدم‌شناسی و زندگی‌پژوهی است. سهل و ممتنع مشخصۀ اصلی سخن سعدی است. دربارۀ این ویژگی در نوشتار دوم مباحثی مطرح شده است.

«کلیات سعدی» گنجینۀ حکمت و آیینۀ عبرت است. در سومین نوشتار این کتاب، دربارۀ تصحیح این کتاب سعدی که توسط نویسنده به سال 1356 منتشر شده، مطالبی نگاشته شده است.

بوستان سعدی منظومه‌ای در حدود چهار هزار بیت در قالب مثنوی است. حسن این قالب در سهولت فنی آن است؛ زیرا مطلقاً کمترین قافیه را دارد. در میان هزار مثنوی فارسی، بوستان جزء یکی از بهترین‌ آنهاست. سعدی در اوج روان‌شناسی، انسان‌شناسی، جهان‌دیدگی و زندگی‌شناسی و صاحب اندیشه‌های ژرف و تجربه‌های شگفت حکمت‌آمیز و عبرت‌آموز است که در این مثنوی به اخلاق و بیان و تبیین شایست/ناشایست و باید و نبایدهای زندگی فردی و جمعی انسان پرداخته است. نوشتار چهارم کتاب نکاتی دربارۀ بوستان سعدی است.

گلستان معروف‌ترین، معتبرترین، هنری‌ترین و شیوا و شیرین‌ترین متن منثور فارسی در طول تاریخ ادبیات هزارودویست‌سالۀ فارسی دری است. بسیاری از شعرا و ادبا به استقبال آن رفته و نظیره‌سازی کرده‌اند. در نوشتار پنجم کتاب که اختصاص به بررسی گلستان سعدی دارد، نکاتی دربارۀ این کتاب و نکات طنزآمیز سعدی در این کتاب بیان شده است.

نوشتار ششم کتاب نقد و بررسی کتاب «غزل‌های سعدی» است که به کوشش نورالله ایزدپرست به سال 1352 منتشر شده است. نوشتار هفتم کتاب نیز پاسخی به نقدی است از مصطفی ذاکری با عنوان «سعدی را دریابید (در ضرورت تصحیح کلیات سعدی)». نوشتار نهم کتاب نیز گفتگویی است با استاد خرمشاهی که دربارۀ سعدی و آثار او سخن رفته است. در نوشتارهای دیگر کتاب نیز به زوایایی از آثار سعدی اشاره شده است.

فهرست مطالب کتاب:

گفتار کوششگر

پیش‌گفتار

تجربۀ کاری و روان‌شناسی سعدی

سهل و ممتنع در سخن سعدی

گفتاری بر تصحیح کلیات سعدی (انتشارات دوستان)

رایحه‌ای از بوستان

در بوستان سعدی

دربارۀ گلستان (و بعضی گزین‌گویه‌های طنزآمیز آن)

غزل‌های سعدی (نقد کتاب)

دربارۀ کلیات سعدی (پاسخ به انتقاد)

مشخصه‌ای در سبک سعدی

با سعدی احساس معاصربودن داریم (گفتگو)

سعدی اینگونه است

حق سعدی است به گردن حافظ