معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شعر، بیان مجازی است، هر چه در زندگی عادی باید سرراست و بی‌شیله‌پیله بود، در شعر باید غیرسرراست بود و لقمۀ شعر، برخلاف نثر، لقمه‌ای است که باید پس پشت کله چرخانده شود. ساده‌سرایی (فی المثل شعر سهراب سپهری) غیر از ساده‌گویی و از آن بدتر ساده‌اندیشی است. تازه ساده‌سرایی یا ساده‌اندیشی دوگونه دارد: الف) ژرف؛ ب) صرفاً حرف. برای مثال اگر شعر عاشقانه‌ای اینگونه آغاز شود: تا پایان جهان یا بیش از جان و جهان خود، دوستت دارم؛ اصلی گویی چیزی گفته نشده است.

در حوزۀ ادبیات و شعر به سه‌گونه یا از سه راه می‌توان دانش نظری را افزایش داد: با مطالعۀ آثار دیگران از قدیم و جدید و به زبان ترجمه یا زبان بیگانه؛ ب) خواندن مسائل ادب‌پژوهی و شعرشناسی و علوم بلاغت؛ ج) مطالعه و ژرف‌کاوی در نقد الشعر. نقدالشعر یا شعرشناسی سه شعبه دارد: شکافت و واساخت یا به قول دیگر ساختارشکنی/شالوده‌شکنی یک اثر؛ تأویل که فراتر از تفسیر است؛ نقد یعنی ارزیابی و تحلیل و یافتن موارد کام و ناکامی یا ابهام یا ایهام و یافتن دیدگاه و دستگاه اندیشگی و نظام یا نگرش اخلاقی/ اجتماعی/ هنری/ فلسفی/ دینی/ یا حتی ارزشی یک اثر یا صاحب آن است.

بزرگان شعر، چه کلاسیک‌پرداز نو، مانند سیمین بهبهانی و هوشنگ ابتهاج، چه نوسرای نیمایی از جمله منوچهر آتشی، وضع هنرشان خشنودکننده است؛ اما طیف وسیعی از شاعران جوان، نسل سوم بعد از نیما که سپیدسرا هستند، نیز گاه می‌درخشند. اگر از این طیف بخواهیم مثال بزنیم، یکی هیوا مسیح است و دیگر خانم تسرین بهجتی و خوشبختانه دربارۀ هر دوی آنان در این کتاب نقد و نظری آمده است.

شاعرانی که در این کتاب شعر آنها نقد شده، همۀ آنها نامدارند؛ بعضی بیشتر و بعضی کمتر. گاه بر دفتری نقد نوشته شده (مثل ابراهیم در آتش)، گاه بر کارنامۀ شعری شاعری (مانند هیوا مسیح) و گاه (در مورد اخوان و سپهری) بر یک یا دو مصرع از یکی از شعرهایشان شرحی نوشته شده است. در مجموع در این کتاب 24 نقد بر هفده شاعر معاصر آمده که دربارۀ شعر شاملو، شعر اخوان ثالث، شعر بیژن جلالی و شعر مظفری ساوجی بیش از یک نقد آورده شده است. یکی از نقدها دربارۀ اخوان، گفتگویی است که نویسنده با مهدی مظفری ساوجی داشته است.

فهرست مطالب کتاب:

پیشگفتار

شعر چندان که بیشتر خوانی (بحثی در فایده و ضرورت دانش نظری شعر)

تأملی در شعر «نماز» (دربارۀ شعر مهدی اخوان ثالث 1)

گفتگو (دربارۀ شعر و هنر مهدی اخوان ثالث 2)

ابراهیم در آتش (دربارۀ شعر احمد شاملو 1)

«هوای تازه» در فضای کهنه (دربارۀ شعر احمد شاملو 2)

از کوچۀ کتاب تا کتاب کوچه (دربارۀ شعر احمد شاملو 3)

کجا چگونه دگر مثل شاملو داریم؟ (دربارۀ شعر احمد شاملو 4)

با من طلوع کن (دربارۀ شعر م.آزاد)

در خاطرۀ شطّ (دربارۀ شعر سهراب سپهری)

شاعری ماندگار بر صفحۀ این و هر روزگار (دربارۀ شعر سیمین بهبهانی)

بزرگواربودن، لازمۀ بزرگ‌بودن (دربارۀ شعر مفتون امینی)

جلال شعر در شعر جلالی (دربارۀ شعر بیژن جلالی 1)

به یاد بیژن جلالی (دربارۀ شعر بیژن جلالی 2)

از «خاموشی» تا روشنای اهورایی (دربارۀ شعر فریدون مشیری)

از پنجره به شهر هرم‌ها (دربارۀ شعر عبدالله کوثری)

نخبۀ شعر و شعر نخبۀ گرمارودی (دربارۀ شعر علی موسوی گرمارودی)

کوته‌سرایی یا کوته‌سروده (دربارۀ شعر حسین علیزاده)

ساده‌تر از زندگی و زنده‌تر از سادگی (دربارۀ شعر نسرین بهجتی)

احیای رباعیات نوخیامی (دربارۀ شعر شکوه سپه‌زاد)

آتش باید خاکستر را پس بزند (دربارۀ شعر پونۀ ندایی

شعر هیوایی (دربارۀ شعر هیوا مسیح)

انگشت‌های لاغر باران (دربارۀ شعر مهدی مظفری ساوجی 1)

درنگی بر رنگ‌ها (دربارۀ شعر مهدی مظفری ساوجی 2)

شب به شیشه می‌زند (دربارۀ شعر مهدی مظفری ساوجی 3)