معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

بیست‌وششمین شماره از فصلنامه متن‌پژوهی پیام بهارستان ویژۀ پاییز و زمستان سال 1394 منتشر شد.

در بخشی از یادداشت دکتر محمدرضا مجیدی، مدیر مسئول این نشریه، آمده ‌است:

«یکی از کلیدواژه‌های مهم در امر پژوهش، تردّد میان سنّت و مدرنیته و یا به عبارتی واضح‌تر، بهره‌گیری هم‌زمان از متون گذشته و دستاوردهای جدید در علوم مختلف است؛ چرا که اتکای صرف بر متون کهن، بدون درنظرگرفتن تازه‌های علم و نیز اقبال تام به پیشرفت‌های نو در عرصه علوم، بدون اعتنا به میراث گذشتگان، موجب گسست فرهنگی و هویّتی و در نتیجه افت نوزایی می‌شود و اساساً توسعه علوم و فنون در عصر حاضر، حاصل انباشت علوم، آگاهی‌ها و تجارب بشری از گذشته تا کنون است و هر تحوّلی در هر زمینه‌ای، با تکیه بر پیش‌زمینه‌های قدیمی‌ترش، محقّق می‌شود. هر ترقّی و پیشرفت امروزین، اگر بر بنیاد تجربیات و تفکرات سازنده دیروز به‌وجود آید، بدون تردید، آن بنیاد استوارتر و خلل‌ناپذیرتر خواهد بود و این نکته یعنی: تلفیق سنّت‌های کارآمد گذشته با اندیشه‌های نوین امروزی برای ترسیم و تحکیم آینده‌ای روشن و بنیادین».

این شماره از فصلنامه، با بیست و پنج مقاله در حوزه متون ادبی، تاریخی، رسائل و پراکنده‌ها، ارائه شده است.

در بخشی از چکیدۀ نوشتار «مجمع‌البحرین؛ حماسۀ تاریخی ـ دینی ناشناخته» آمده است: مجمع‌البحرین از حماسه‌های تاریخی ـ دینی زبان فارسی است که در سال 913 هجری به نظم درآمده و به شاه اسماعیل مؤسس سلسلۀ صفویه اهدا شده است. این اثر بیانی حماسی از زندگی‌نامه پیامبر اسلام (ص) و حضرت علی (ع) است که نسخۀ چاپی منقح از آن موجود نیست و تقریباً در هیچ یک از تاریخ ادبیات‌ها اشاره‌ای هم به نام و نویسنده آن نشده و کاملاً ناشناخته مانده است». در این مقاله کوشش شده نشان داده شود مجمع‌البحرین به دلیل دارا بودن ویژگی‌های حماسی و زبان محکم ادبی، شایستۀ شناخت و توجه محققان حماسه‌های تاریخی ـ دینی است و جای خالی نسخۀ چاپی منقح از آن کاملاً احساس می‌شود.

منشآت و ترسل را می‌توان درس‌نامه‌های منشی‌گری ادوار گذشته دانست که افزون بر دستور نامه‌نگاری، دربردارندۀ اطلاعات دست‌اولی هستند که در دوران معاصر جایگاه ویژه‌ای در مطالعات تاریخی به خود اختصاص داده‌اند. مجموعۀ «سواد فرامین سلاطین و امرا و حکام» یکی از این منشآت و مکاتیب به شمار می‌آید که در حدود سال 1270 قمری توسط شخصی از اهالی نخجوان به نگارش درآمده است.  در مقالۀ «تحلیل و بازخوانی فرامین فتحعلی‌شاه در مجموعه خطی سواد فرامین سلاطین و امراء و حکام» تلاش شده تا مکتوبات این مجموعه مورد بازخوانی و تحلیل تاریخی قرار گیرند.

فهرست مطالب این شماره:

ادبیّات:

ابعاد تربیتی نصایح الاطفال و کتاب احمد (رویکردی تربیتی به آثار ادبی دوره قاجار)/ فاطمه تیموری، محمدرضا موحدی

مجمع‌البحرین؛ حماسة تاریخی ـ دینیِ ناشناخته (سرودة 913 ق.)/ حامد شکوفگی

تاریخ:

تحلیل و بازخوانی فرامین فتحعلی‌شاه در مجموعه خطی «سواد فرامین سلاطین و امراء و حکام»/ مریم ثقفی

مجموعه‌ عرایض و نامه‌های اشخاص به ناصرالدّین‌شاه/ مجید عبدامین

کالبدشکافی یک سوءقصد: شاهرخ، حروفیان و متفکران دوره تیموری در سال 830/27-1426؛ مؤلف: ایلکر اوریم بین باش/ مترجم: علی‌اصغر هدایتی

برادران گرجی‌تبار باراتاشویلی در تشکیلات صفویان/ امین قزلباشان

اصطلاحات سیاق دیوانی دوره زندیه/ اسدالله عبدلی آشتیانی

سیمای جامعه ایران عصر مظفری از منظر وزیرمختار انگلستان سر آرتور هاردینگ/ عادل شعبانی‌مقدم، علی اخضری

بررسی برات و اسناد شبه برات/ امین محمدی، مرضیه ثمره حسینی

بازخوانی متون سنگ قبرهای مصلّای فال/ مصطفی ابراهیمی

بازخوانی کتابچه جمع و خرج غلّه اصفهان (1303 ق.)/ محمد جمالو، مریم صدیقی

سرگرمی‌های شرق و غرب: سه رویارویی ایرانیان و اروپاییان در طول عصر قاجار (1925-1786)/ نویسنده: جنیفر اسکارس/ مترجم: مصطفی لعل شاطری

سادات عبدالوهابیه/ سیّداحمد باقرزاده ارجمندی

صورت تلگراف ناخوانده‌ای از ابوالفتح میرزا (سالارالدوله)/ شقایق فتحعلی‌زاده

روزنامه وقایع اتفاقیه سرحد انزلی من توابع گیلان (۱۲۷۷ق.)/ سیده زهرا غمیلوئی، زهرا مؤمن

تدارکات و پشتیبانی ارتش ساسانیان در جنگ/ کاوه فرخ، غلامرضا کرمیان

وضعیت راه‌‌ها‌ و شهر‌های مسیر شاهرود ـ مشهد مقدس (سال 1880 م.) به روایت ادموند ادنوان/ به کوشش سیدمهدی سیدقطبی

رسائل:

رساله در عرفان/ علی قنبریان، محسن دهقان

خلاصه وقایع عبدالنبی دلال کازرونی در بوشهر با خارجه/ سعیده سلطانی‌مقدم

از دارالخلافه به دارالسرور؛ سفرنامه جعفرقلی‌خان به بروجرد/ رسول گودینی

معرفی نسخه قشون‌کشی رضاقلی‌خان سالار معظّم به خوزستان در دوره مظفری (1323-1324 ق.)/ زهرا حاتمی

پراکنده‌ها:

نامه‌هایی از استاد سیّدحسن قاضی طباطبائی به استاد جعفر سلطان‌القرائی/ محمدامین سلطان‌القرائی

مکتوب شهاب‌الدین سهروردی به فخر رازی/ به کوشش احمد خامه‌یار

دُرری از دریای متون (7)/ بهروز ایمانی

معرفی کتاب سکه‌های مسی ایران: فلوس دوره‌های صفوی تا قاجار/ مهرداد فردیار