معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب دربرگیرندۀ چهارده مدخل از دانشنامۀ فلسفۀ استنفورد است که به زیبایی‌شناسی و مسائل آن اختصاص یافته است.

تعریف هنر موضوعی بحث‌انگیز در فلسفۀ معاصر است. همچنین اینکه آیا می‌توان تعریفی از هنر به دست داد یا خیر محل مناقشه بوده و مسئلۀ فایدۀ فلسفی تعریف هنر نیز مورد بحث بوده است. تعاریف معاصر به دو گونۀ اصلی تقسیم می‌شوند. گونۀ مشخصاً مدرن و عرف‌گرایانۀ تعریف بر ویژگی‌های نهادی هنر تمرکز دارد و بر نحوۀ تغییر هنر در طول زمان تأکید می‌کند؛ همین‌طور بر آثار مدرنی که گویی از تمام هنرهای سنتی از اساس می‌گسلند و نیز بر ویژگی‌های ربطی آثار هنری که به مناسبات آثار هنری با تاریخ هنر، ژانرهای هنری و نظایر اینها وابسته‌اند. اولین مدخل از این دانشنامه اختصاص به تعریف هنر دارد.

ماهیت زیبایی یکی از دیرپاترین و بحث‌انگیزترین موضوعات در فلسفۀ غرب است و در کنار ماهیت هنر یکی از دو مسئلۀ اصلی زیبایی‌شناسی فلسفی است. دومین مدخل این کتاب با مروری بر بحث عینی‌بودن یا ذهنی‌بودن زیبایی آغاز می‌شود که شاید در آثار مربوط به این بحث دنباله‌دارترین مناقشه بوده باشد. سپس برخی از رویکردها یا نظریات اصلی در باب زیبایی را که در سنت‌های هنری و فلسفی غرب بسط یافته است، بیان شده است.

هنر مفهومی پیش و بیش از هر چیز شهودهای ما را در خصوص مرزهای آنچه می‌توان هنر به شمار آورد و آنچه هنرمند انجام می‌دهد، به چالش می‌کشد. این به آن معناست که بگوییم آثار هنر مفهومی ما را بر آن می‌دارند تا دربارۀ آن نوع چیزهایی که می‌توان هنر نامید و اینکه نقش هنرمند دقیقاً چه باید باشد به فکر فرو رویم. سومین مدخل این کتاب دربارۀ هنر مفهومی است.

دست‌ساخته را می‌توان شیئی تعریف کرد که از روی قصد برای منظوری ساخته یا تولید شده است. غالباً واژۀ «دست‌ساخته» به معنایی محدودتر برای اشاره به اشیائی ساده و ساخته‌شده با دست به کار می‌رود که مبین فرهنگ خاصی هستند. فرهنگ انگلیسی آکسفورد دست‌ساخته را اینگونه تعریف می‌کند: «هر چیزی که به وسیلۀ هنر و مهارت بشری پدید آمده باشد؛ محصولی مصنوعی». در مدخل چهارم این دانشنامه دربارۀ دست‌ساخته سخن گفته شده است.

در زیبایی‌شناسی روزمره افزون بر اینکه به موارد و کیفیت‌های بیشتری توجه می‌شود، موضوعات نظری نیز طرح می‌شود؛ موضوعاتی که جریان غالب رایج در زیبایی‌شناسی غرب به قدر کفایت به آنها توجه نکرده است؛ نظیر هویت نامعین متعلق یا ابژۀ تجربۀ زیبایی‌شناختی به سبب فقدان چارچوبی که به لحاظ نهادی توافق بر سر آن وجود داشته باشد، تغییرات و دگرگونی‌هایی که اشیای زندگی روزمره را از سر می‌گذرانند، ناشناس‌بودن طراح و خالق در عموم موارد و غیاب هر نوع پدیدآورندگی مشخص در پس اشیای روزمره، درگیری تناه با اشیا و فعالیت‌ها و پیامد عملی‌شان. در مدخل پنجم بر چنین موضوعاتی تمرکز شده است؛ موضوعاتی که برای روشن‌کردن و به پرسش‌گرفتن گفتمان مسلط زیبایی‌شناسی در فلسفۀ معاصر مغرب‌زمین طرح شده‌اند.

ششمین مدخل این کتاب اختصاص به تبیین مسئلۀ مفهوم امر زیبایی‌شناختی دارد. مفهوم امر زیبایی‌شناختی از مفهوم ذوق نشأت گرفته است؛ اینکه چرا این مفهوم ذوق طی قرن هجدهم تا آن حد توجه فیلسوفان را به خود جلب کرد، موضوعی است پیچیده، اما روشن است که نظریل قرن هجدهمی ذوق تا حدی عامل تعیین‌کنند، ظهور عقل‌گرایی به‌ویژه در کاربست آن دربارۀ زیبایی و همچنین عامل تعدیل‌کنندۀ ظهور خودگرایی به‌ویژه در کاربست آن دربارۀ فضیلت بود.

در هفتمین مدخل این کتاب ابتدا تقریر ایمانوئل کانت از داوری در باب زیبایی مرور شده است. مفهوم «داوری ذوقی» در تقریر کانت و نیز تقریباً نزد تمام کسانی که در حیطۀ زیبایی‌شناسی سنتی اندیشیده و قلم زده‌اند، نقشی محوری دارد. بنابراین نخست شرح کانت از خصوصیات داوری ذوقی بررسی شده است. در بخش دوم به مسائل و مباحثی پرداخته شده که متفکران قرن بیستم پیش کشیدند و در نهایت نویسنده به تقریر کانت از داوری ذوقی متوسل شده تا ببیند مفهوم امر زیبایی‌شناختی قابل قبول است یا نه.

هشتمین مدخل در درجۀ اول به افادات مؤلفانی می‌پردازد که به‌صراحت و به‌تفصیل برخی از مسائل دربارۀ هستی‌شناسی آثار هنری را بررسی می‌کنند؛ چه به صورت کلی چه با نظر به قالب‌های هنری مهمی مانند موسیقی، ادبیات، نقاشی، معماری و مجسمه‌سازی. سپس به طرحی کلی از سؤالاتی می‌پردازد و به افادات مغفول‌ماندۀ پیشین در زمینۀ هستی‌شناسی هنر نیز اشاره می‌کند.

مدخل‌های نهم، دهم و یازدهم به ترتیب دربارۀ فلسفۀ موسیقی، فیلم و هنر دیجیتال بررسی می‌کنند. در سه مدخل پایانی نیز به ترتیب دربارۀ زیبایی‌شناسی اگزیستانسیالیستی، زیبایی‌شناسی فمینیستی و زیبایی‌شناسی گودمن بحث و بررسی صورت گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

تعریف هنر/ تامس آداجیان؛ ترجمۀ فائزه جعفریان

زیبایی/ کریسپین سارتول؛ ترجمۀ فائزه جعفریان

هنر مفهومی/ الیزابت شلکنز؛ ترجمۀ بیتا شمسینی

دست‌ساخته/ ریستو هیلپینن؛ ترجمۀ بیتا شمسینی

زیبایی‌شناسی امر روزمره/ یوریکو سایتو؛ ترجمۀ کاوه بهبهانی

مفهوم امر زیبایی‌شناختی/ جیمز شلی؛ ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی

داوری زیبایی‌شناختی/ نیک زنگویل؛ ترجمۀ محمدرضا ابوالقاسمی

تاریخ هستی‌شناسی هنر/ پیزلی لیوینگستون؛ ترجمۀ ابراهیم لطفی

فلسفۀ موسیقی/ اندرو کنیا؛ ترجمۀ گلناز نریمانی

فلسفۀ فیلم/ تامس وارتنبرگ؛ ترجمۀ گلناز نریمانی

فلسفۀ هنر دیجیتال/ کاترین تامسون ـ جونز؛ ترجمۀ گلناز نریمانی

زیبایی‌شناسی اگزیستانسیالیستی/ ژان ـ فیلیپ درانتی؛ ترجمۀ هدی ندایی‌فر

زیبایی‌شناسی فمینیستی/ کرولین کورسمایر؛ ترجمۀ نوشین شاهنده

زیبایی‌شناسی گودمن/ الساندرو جووانلی؛ ترجمۀ هدی ندایی‌فر

کتاب‌نامه

نمایه