معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زندگی انسان‌ها از دیرباز در پیوند با محیط پیرامونی و از جمله حیوانات و جانوران اهلی بوده است. حیوانات اهلی کارکردهای خاصی در زندگی و حیات بشری داشته و همواره بخش قابل توجهی از وقت، انرژی و سرمایۀ زندگی بشری را تحت‌الشعاع قرار داده‌اند.

کبوتر از جمله عناصر زیستی در فرهنگ و تمدن جوامع بشری و نیز فرهنگ ایرانی و اسلامی است که از جایگاه ویژه و قابل توجهی برخوردار بوده و از گذشته‌ای نامعلوم با زندگی انسان‌ها پیوند خورده است. بررسی و مطالعۀ زمینۀ نقش کبوتر در زندگی بشری، حاکی از آن است که کارکردهای متنوع و متکثری برای این عنصر حیوانی در حیات انسان‌ها متصور است. کبوتر در طول تاریخ به عنوان شیئی قابل پرستش از نخستین ادیان تا مسیحیت، یادآور روح روح‌القدس، افسانه‌ای بی‌پایان، پیغامبری در جنگ و صلح و مشارکت‌کننده در انواع ورزش‌ها و مسابقات بوده است.

امروزه با وجود تغییرات در سبک زندگی و تغییر در زندگی شهری و نیز معماری خانه‌ها، کبوتر همچنان از جایگاه قابل توجهی در میان بخشی از طبقات اجتماعی برخوردار است و جوانان بسیاری به این مسئله علاقمندند. در گذشته اگر کبوتربازی صرفاً فعالیتی غالباً مردانه تلقی می‌شد، امروزه بخشی از زنان نیز هرچند اندک و محدود به کفتر و کفتربازی گرایش پیدا کرده‌اند.

در این کتاب کوشیده شده تا ضمن یک بررسی و مطالعۀ میدانی و مشاهده‌ای از جمعیت «کفتربازان» و به عبارت دیگر «عشق‌بازان» گیلانی، تصویر نسبتاً روشنی از تجربۀ زیستۀ کفتربازان و روابط و مناسبات بین آنان و باورها و سنت‌ها و آیین‌های مرتبط با این حوزه و نیز ویژگی مسابقات مربوط به کفتر ارائه شود. در مجموع این پژوهش قصد پاسخ به این چند سؤال را دارد:

فرهنگ کفتربازی در گیلان دارای چه ویژگی‌هایی است؟ چه باورها و سنت‌ها و آیین‌های مرتبط با کفتر در فرهنگ گیلان وجود دارد؟ کفتر و کفتربازی در فرهنگ شفاهی و ادبیات عامیانۀ گیلان چگونه بازتاب پیدا کرده است؟ مفاهیم و اصطلاحات مربوط به فرهنگ کفتربازی در گیلان کدام است؟ چه ارتباطی میان مذهب و حوزۀ کفتربازی وجود دارد؟

این پژوهش یک مطالعۀ توصیفی و مردم‌شناختی است که در آن برای رسیدن به هدف، از روش مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبه و بررسی اسناد مکتوب در این زمینه استفاده شده است.

در این کتاب کوشیده شده تا در ابتدا پس از اشاره‌ای گذرا به نقش کبوتر در فرهنگ و تاریخ ایرانی ـ اسلامی، به مهم‌ترین شاخصه‌ها و ویژگی‌های کفتربازی در گیلان پرداخته شود. یکی از بخش‌های جالب توجه کتاب، واژگان و اصطلاحات مربوط به کبوتر است که نویسنده جمع‌آوری کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

پیشینۀ کبوتربازی

کبوتر و کبوتربازی در گیلان

رابطۀ کفتر و کفترباز

کبوتربازی در نگاه مردم

کبوتردزدی

زنان و کبوتر

انواع کبوتر

لانۀ کبوتر

تغذیۀ کبوتر

دارو و درمان

انواع کبوتر

فرآیند جوجه‌کشی

مسابقات کفتر یا «گرو»

متن نمونه قرارداد مسابقه

کفتربازان گیلان

سئله و پاتوق کفتربازان

باورهای عامیانه

مذهب و کبوتر

آیین‌ها و سنت‌ها

کبوتر در فرهنگ شفاهی

میراث ادبی و شفاهی عامه

واژگان و اصطلاحات مربوط به کبوتر

نام و نشان‌های کبوتران

نمونه اسامی کفترهای گیلانی

مهر کفترباز

تصاویر و اسناد

منابع