معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

شاهکارهای ادبی از سه عامل ریشه‌ای برخوردارند: خلاقیت، ماندگاری، ارتباط معنادار با جهان واقع. این سه عامل جهان داستان را می‌آفریند. در اینجا منظور از جهان داستان، ادبیات داستانی است که کل آثار خلاقۀ منثور را دربر می‌گیرد. ادبیات داستانی در معنای جامع آن به هر روایتی که خصلت ساختگی و ابداعی آن بر جنبۀ واقعی و تاریخی‌اش بچربد، گفته می‌شود و باید به ظاهر همۀ انواع خلاقۀ آثار ادبی را دربر بگیرد؛ چه نثر و چه نظم، اما در عرف نقد ادبی امروز تنها به آثار روایتی خلاقۀ منثور، ادبیات داستانی می‌گویند.

داستان‌نویس می‌خواهد خود را از هیاهوی رسانه‌ها دور نگه دارد و تسلیم وسوسۀ شهرت نشود و از ستمی که در حق آنها می‌رود تا او را با رشته‌های ابریشمی به سوی غرور و خودفریبی بکشانند، پرهیز کند. شخصیت‌های آثار داستانی هر نویسنده نباید از طریق چشم ذهن دیده شود، باید ملموس و باورپذیر باشند، مثل قصه‌ها تنها سرگرم‌کننده نباشند، با احساس، اندیشه و خیال آمیخته باشند و با انواع نشانه‌های عینی ظریف همراه. تنها آنها را خلق نکند یا در چارچوب تصویرهای قالبی ذهنی روایت نکند، فردیت خاص و روحی خود را در انواع داستان‌های واقعی و غیرواقعی نشان دهد.

نهضت‌های هنری در زمینۀ داستان‌نویسی کلاسیک، پیشامدرن، مدرن و پسامدرن و پسااستعماری مهری است که بر انواع داستان‌ها می‌زنند و جنبۀ خاص و معیاری به آن می‌دهند. آنچه در داستان حقیقی است، خلق جهانی است تلویحی، یگانه و بی‌همتا؛ گرچه ساختگی است اما به قول پیکاسو داستان، دروغی است که حقیقتی را آشکار می‌کند.

داستان مرسوم از همۀ ویژگی‌ها و ضابطۀ ساختاری که ارسطو برای داستان قائل شده، آغاز، میانه، پایان برخوردار است. اکنون با توجه به اجزای تراژدی، به بررسی ساختمان اصلی افسانه یا طرح داستان (داستان یا پیرنگ) پرداخته شده است؛ زیرا این نخستین و در عین حال مهم‌ترین جزء تراژدی است. تراژدی تقلید عملی است که خود کامل است و تام و دارای طول و اندازه‌ای معین؛ زیرا ممکن است چیزی کامل و تام باشد، ولی اندازه‌ای معین نداشته باشد، چیزی تام است که آغاز و میانه و پایان داشته باشد.

داستانی که واقعاً داستان باشد، باید واجد یک ویژگی باشد: شنونده را بر آن دارد که بخواهد بداند بعد چه پیش خواهد آمد و برعکس ناقص است وقتی کاری می‌کند که خواننده نخواهد بداند بعد چه خواهد شد؛ و داستانی که واقعاً داستان باشد، فقط با این دو معیار می‌توان نقد کرد. داستان در حقیقت حقیرترین و ساده‌ترین ارگانیسم ادبی است، با این وجود عامل مشترکی است که در همۀ ارگانیسم‌های پیچیده‌تری که به «رمان» معروف‌اند وجود دارد.

نویسنده در این کتاب به مباحثی دربارۀ داستان کوتاه و داستان‌‌نویسی پرداخته و در ادامۀ هر مبحث شاهد مثالی آورده است. از جملۀ مباحثی که در این کتاب بدان‌ها پرداخته شده، عبارتند از: رکن‌های معنایی و ساختاری داستان، سه عامل ریشه‌ای در داستان، درون‌مایۀ داستان و انواعش، دگردیسی داستان، تعریف‌های داستان کوتاه، داستان و کلمات، داستان محبوب یگانه، داستان‌نویس و ... .