معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب سیری در اندیشه پروین اعتصامی است. در این کتاب اشعار پروین اعتصامی با آثار شاعران غربی مقایسه شده و اینکه چه اندازه این شاعر ایرانی از مکتب رمانتیسم اثرپذیر بوده بررسی شده است. از سوی دیگر مباحثی از تأثیرپذیری پروین اعتصامی از آیات قرآن و نیز آگاهی وی از ادبیات ایران و شرق و غرب بیان شده است.

یکی از نکات قابل تأمل و توجه در اشعار پروین این است که در اشعارش تمثیل‌های غنی و زیبایی به کار می‌برد و تصویری از اشیاء و سایر پدیده‌ها ایجاد می‌کند که آدمی خود را در آن فضا احساس کرده و با پدیده‌ها سخن می‌گوید خواه اینکه از زبان انسان باشد یا حیوان یا گیاهان و سایر موجودات و اشیاء؛ به هر حال پروین گوی زیبای فضاسازی را به ویژه در اشعار مناظرات خود از دیگران ربوده است. این بانوی گرامی خود تسلی‌بخش دل افرادی است که در زندگی خویش دچار ظلم و ستم زمانه شده و الهام‌بخش قلب‌های مجروح است.

نوآوری و اندیشۀ پروین از قدرت ادبی او حاکی است. این بانوی ارزنده از اشیاء بی‌جان پدیده‌های جاندار می‌سازد و در اشیاء روح می‌دمد؛ این شاعرۀ بزرگ از شاعران قرن پنج و شش به ویژه ناصرخسرو پیروی کرده است و ناصرخسرو یک شاعر آزاده دارای قدرت پیام است و پروین عاشقانه از آزادگی و آزادمنشی حمایت می‌کند و در فن شعری و موازین عروض و قافیه محتوای انسانیت را بیان می‌کند.

بدون تردید اشعار پروین هدفمندانه است. او برای بیداری و آگاهی اقشار مختلف به ویژه افرادی که مورد ظلم و ستم قرار گرفته‌اند، سخن و پیام دارد. صلاحدید او این بود که از طریق نظم پیام خود را بدهد، اگرچه احساس و درد و عاطفه در شعر او جلوه‌ای خاص دارد؛ ولی هدف او مطرح‌کردن عواطف جهت زیبایی شعر نیست، بلکه ایجاد یک حرکت است.

در دیوان شعری او به ویژه در قصاید زیبایش تعالیم اخلاقی و ادبی و حتی علمی جایگاه ویژه‌ای دارد؛ این بانوی فرهیخته و شایسته بر این باور که عمر انسان هرقدر هم از نظر ظاهر طولانی باشد، ولی بسیار زودگذر و کوتاه است فرصت‌ها از دست می‌رود و باید هوشیار بود و از فرصت‌ها به خوبی بهره گرفت.

ای دل بقای تو دوام و بقایی نداشت                          ایام عمر فرصت برق جهان نداشت

گر بد به عدل سیر فلک پشته ای ضعیف                     قدرت به گوشهمال پیل دمان نداشت

مضامین شعری پروین با آیات قرآن انطباق بسیار دارد و در پاره‌ای از مواقع این انطباق آگاهانه بوده و در همان لحظه‌ای که اشعار خود را می‌سروده، در ذهن خود داستان پیامبران یا پیام‌های هدایتی خاصی را در ذهن داشته است؛ مانند تلمیحات او از قرآن و بهره‌برداری از حکایات و قصص قرآنی چون داستان حضرت موسی (ع) و ...؛ در بسیاری مواقع دیگر که اشعار پروین یا آیات قرآن همخوانی و انطباق دارد، در پیام و مضامین این انطباق از سوی حضور ذهن قبلی و آگاهی با آیه خاصی نبوده بلکه چون سخن از الهام و فطرت ملکوتی است و بر اثر تهذیب نفس که داشته به او الهام می‌شد؛ بنابراین سخن او با محتوای قرآن هماهنگ است. او عالمه‌ای است که خود را تسلیم خالق می‌داند.

این کتاب سیری در اندیشه پروین اعتصامی است. در این کتاب اشعار پروین اعتصامی با آثار شاعران غربی مقایسه شده و اینکه چه اندازه این شاعر ایرانی از مکتب رمانتیسم اثرپذیر بوده بررسی شده است. از سوی دیگر مباحثی از تأثیرپذیری پروین اعتصامی از آیات قرآن و نیز آگاهی وی از ادبیات ایران و شرق و غرب بیان شده است.

مخاطب با خواندن این کتاب، متوجه می‌شود که این شاعر پرآوازه ایرانی، مطالعات گسترده‌ای از ادبیات سایر ملل و ادبیات قرآنی داشته و مباحث جهان‌بینی اسلامی را در ادبیات فارسی جای داده است و این امر نشانگر توانمندی اندیشه و خلاقیت و پویایی ذهنی شاعر است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

سیری در اندیشه پروین

لطف حق

تأثیر قرآن در اشعار پروین

پروین شاعره اعصار

پروین و مکتب رمانتیسم

تأثیر رمانتیک در ادبیات معاصر ایران

اختر چرخ ادب

پیام پروین در قصائد

اشک یتیم

حاصل عمر

خلاصه سخن