۹۶۲
۳۱۲
زنان نمایشنامه‌نویس (نسل اول و دوم)

زنان نمایشنامه‌نویس (نسل اول و دوم)

پدیدآور: رسول نظرزاده ناشر: افرازتاریخ چاپ: ۳۰۰مکان چاپ: تهرانتیراژ: ۱۳۹۹شابک: 3ـ440ـ326ـ600ـ978تعداد صفحات: ۶۸۰

خلاصه

نمایشنامه‌های این کتاب، از دل جستجوی گسترده در منابع و آرشیوها و کتابخانه‌ها و نشریات گذشته طی چند سال فراهم آمده‌اند و سیری تحلیلی ـ تاریخی در بازخوانی آنها مدنظر بوده است.

معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​


زنان ایرانی که ابتدا به نمایشنامه‌نویسی روی آوردند، اندک بودند و آثاری که امروز از آنها بر جای مانده، اغلب نوشته‌های زنان طبقۀ بالای شهری است که به امکانات و سواد و تحصیل دسترسی داشته‌اند. تا اوایل دهۀ بیست، تعداد دبیرستان‌های دخترانه در سراسر ایران از تعداد انگشتان دست فراتر نمی‌رفت و در دانشگاه‌ها تعداد استادان زن و دانشجویان دختر بسیار اندک بود و رشته‌ای برای تئاتر و ادبیات نمایشی وجود نداشت. کوشش نسل اول فعالان زن ایرانی ـ که با مقاومت‌های بسیاری از طرف مردم متعصب روبرو بود ـ در جاانداختن اهمیت سواد و مدرسه و دانشگاه میان مردم عادی و خانواده‌های کار ساده‌ای نبود. دیگر جلب توجه‌کردن آنها برای دیدن تئاتر و سینما و بازیگری و نوشتن و ..... راهی بسیار سخت و دشوار بود که هنوز هم در خانواده‌های امروزی خلأ آن به چشم می‌خورد. هر پیشنهاد نویی در فضای تربیت سنتی خانواده‌های ایرانی با مقاومت و خطر بی‌آبرویی برای دختران همراه بود و با حمله و تهدید به آتش کشیده شدن و خراب‌کاری مردان متعصب روبرو می‌شد. به روزنامه‌های زنان حمله می‌شد و مدارس دخترانه نشانۀ کفر بود؛ سینما و تئاتر مختلط نشانۀ فحشا و سواد به معنای روابط نامعلوم عاشقانه داشتن و .... .

در این میان قلم به دست گرفتن زنان و استفاده از نمایشنامه در باین و القای مشکلات زنان در میان کانون‌ها و مدارس، زنان و دختران را با شکل تازه‌ای در جامعه و بازتاب خود روبرو کرد. بی‌شک این راه هموار ابتدا توسط زنان اقلیت‌های مذهبی ـ که سخت‌گیری کمتری دربارۀ آنها در جامعه وجود داشت ـ هموار شد. زنان ارمنی و زرتشتی و ... نقش بسزایی در ورود زن ایرانی به عرصۀ تئاتر و سینما فراهم کردند. کم‌کم زن و دختر مسلمان ایرانی نیز آموخت که می‌تواند بی‌واهمه وارد صحنۀ تئاتر شود و مشکلات و دیدگاه خود را به نمایش بگذارد و البته این راهی چندان ساده نبود؛ چراکه اولین زنان نویسنده و بازیگر ایرانی مسلمان هم‌چنان سرنوشتی تلخ در انتظارشان بود.

نمایشنامه‌های این کتاب، از دل جستجوی گسترده در منابع و آرشیوها و کتابخانه‌ها و نشریات گذشته طی چند سال فراهم آمده‌اند و سیری تحلیلی ـ تاریخی در بازخوانی آنها مدنظر بوده است. از نشریات اواخر دورۀ قاجار و پیگیری برای یافتن نام نویسندۀ زن آنها که اغلب به دلایل گوناگون نامشخص هستند تا نشریات دورۀ رضاشاهی و پهلوی، دانسته می‌شود که نمایشنامه‌های زنان ایرانی به صورت کتاب از اواخر دهۀ چهل کم‌کم به چاپ رسیدند و پیش از آن باید به همۀ منابع و مجلات و صفحه‌های تئاتر نشریات و کانون‌ها و مدارس قدیمی چشم دوخت تا شاید در برخی از آنها شاهد نمایشنامه‌های زن ایرانی بود. البته پایان‌نامه‌ها و نمایشنامه‌های رادیویی دهۀ پنجاه هم بود که بی‌شک چند نمایشنامۀ تألیفی در میان اینها موجود بود.

نسل اول نمایشنامه‌نویسان زن ایرانی به معنای جدید و امروزی آن، عمدتاً در دهۀ چهل بالیدن گرفتند. پیش از آن به تک‌وتوک نوشته‌ها و حرکت‌هایی می‌توان اشاره کرد؛ چون کارهای نمایشی صدیقه دولت‌آبادی، ماه‌طلعت پسیان، اختر معدلی، مدحت تهرانی، محبوبه ناهید، بدرمنیر علوی و .... از هم‌نسلان آنها که در اوج و سیطرۀ سنت‌ها به نوشتن میان‌پرده‌های اخلاقی و آموزشی روی می‌آوردند که در زمان خود از دل نیاز جامعه و مخاطبان خود سخن می‌گفت. بازخوانی و بازیابی و کنار هم قرارگرفتن این آثار به‌خوبی خط سیر و نگرش و دغدغه‌های نمایشنامه‌نویسان زن ایرانی زمان خود را نشان می‌دهند و چشم‌اندازی روشن از نوع زبان، گفتگوهای درونی و بیرونی و شیوه‌های گوناگون بیان و درام‌نویسی آنها را نشان می‌دهند. صداها و تجربه‌هایی که برای ادامۀ راه به خوانش آنها نیاز است.

این نمایشنامه‌های نایاب، ناخوانده، قدرنادیده و چه‌بسا رهاشده، بخش مهمی از تاریخ تئاتر ایران را شکل می‌دهند که کم‌کم به بوتۀ فراموشی سپرده شده‌اند. سندیی ماندگار از صدای نسل اول و دوم نمایشنامه‌نویسان زن ایرانی. چند نمایشنامه در این کتاب برای نخستین بار به زیور چاپ و نشر رسیده و از دل آرشیوهای شخصی نویسنده‌ها یا نشریه‌های فراموش‌شده پیدا شده‌اند. باقی نیز از میان کتاب‌ها و اسناد کمیاب بازیابی شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

* مقدمه

* نگاهی به مایه‌های مشترک نسل اول نمایشنامه‌نویسان زن ایرانی

* نمایشنامه‌ها

* ع. صفوت

وداع

* صدیقه دولت‌آبادی

حس مادری یا زندگی تاریک

شیفتۀ حافظ

بخشی از یک نمایشنامه

* ماه‌طلعت پسیان

فضولی موقوف

* فریده فرجام

* نصرت پرتوی

تیرک شکسته

شب یلدا

* شکوفه بیات، منصوره عصری، منیژه نقیبی

بله‌برون

فردا روشن‌تر خواهد بود

تئاتر در یاخچی آباد

* اختر راستکار

دروکشته

شناسایی

* ماه‌منیر مینوی

لاله صحرائی

* شکوه میرزادگی

تبعیدی سال 3000

من حرکت می‌کنم پس هستم

* شهرو خردمند

رستم و اسفندیار

* اکرم میرافشاری

مناقصه

* تهمینه میرمیرانی

منحنی هفت

وعده ملاقات با خودم

باغ سایه‌ها

نظر شما ۰ نظر

نظری یافت نشد.

پربازدید ها بیشتر ...

ایران در آینۀ شعر روس

ایران در آینۀ شعر روس

میخاییل سینلنیکوف

این کتاب برگرفته از کتاب «ایران و درون‌مایه‌های ایرانی در شعر شاعران روس» اثر میخاییل سینلنیکوف شاعر

منابع مشابه بیشتر ...

علی باباچاهی: گفتگو، یادداشت، نقد، نظر و ...

علی باباچاهی: گفتگو، یادداشت، نقد، نظر و ...

به کوشش عبدالله سلیمانی

علی باباچاهی که معمولاً با هر مجموعۀ شعرش، مؤخره‌‌ای نیز همراه می‌کند، به عنوان جنجالی‌ترین شاعر معا

ادبیات نمایشی در ایران از 1299 تا 1320

ادبیات نمایشی در ایران از 1299 تا 1320

ناهید حجازی

در این کتاب پنج نمایشنامه‌نویس مهم دوره پهلوی اول معرفی شده و مهم‌ترین آثارشان از نظر مضمون، شخصیت‌پ

دیگر آثار نویسنده

فراسوی نگاتیوها: ساختار گفتمانی در فیلم‌های سینمای ایران

فراسوی نگاتیوها: ساختار گفتمانی در فیلم‌های سینمای ایران

رسول نظرزاده

روش‌شناسی هر مطالعه در این کتاب این‌گونه است: نخست در مقدمه یا بخش اول، نگاه و نگره و اهمیت و چارچوب

روند دگرگونی ادبیات نمایشی زنان ایران (از 1289 تا 1357)

روند دگرگونی ادبیات نمایشی زنان ایران (از 1289 تا 1357)

رسول نظرزاده

این پژوهش می‌كوشد بخشی از خلأ پژوهشی ادبیات نمایشی زنان ایران و ناگفته‌های آن را پر كند و ادامۀ راه