معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

جواهرات سهمی چشمگیر در دلبستگی‌های انسان داشته‌اند و ایرانیان در طول تاریخ چندهزارساله، علاقه و توجه خاصی به آن داشته‌اند. جواهرات و زیورآلاتی از شکل‌ها و فرم‌های ابتدایی و ساده تا آرایه‌هایی مفصل‌تر و باشکوه؛ تزئیناتی شکوهمند از فرش بهارستان تا کاخ‌های افسانه‌ای شاهان، از دیهیم خسرو انوشیروان تا تاج کیانی و ... که هر یک نشانی است از هنر فاخر که گاه سرمشق هنرمندان ملل دیگر نیز قرار می‌گرفت.

آنچه در این کتاب بدان پرداخته شده است، تاریخ و روایت و حوادث تاریخی‌ای است که جواهرات سلطنتی ایران از سر گذرانده‌اند و در خاطرۀ خود دارند؛ روایاتی از شمشیر نادرشاه که یادگاری است از یک جهان‌گشایی بزرگ، از تاج کیانی که با نام خود پیوندی تاریخی با گذشتۀ افسانه‌ای ایران دارد، از الماس تسخیرناپذیر دریای نور و کرۀ مبارکۀ طلای ناصری و ... .

به گواه تاریخ بخشی از عمده از باارزش‌ترین گوهرهای جهان در اختیار سلاطین ایران بوده است؛ از این‌رو جواهرات همواره در تمدن ایران‌زمین نقش مهم و استراتژیکی داشتند و به موازات سلطنت شاهان مختلف در طول سالیان دراز بر این گنجینه افزوده شده است. هرچند تاریخ جواهرات سلطنتی ایران با هجوم افغان‌ها (حدود سال 1135 ق) و سقوط سلسلۀ صفویه دچار تندباد حوادثی شد؛ زیرا در این دوران بخش قابل توجهی از جواهرات خزانه غارت شد؛ اما در دوران بعد که نادرشاه به سلطنت رسید و آرامش نسبی در کشور برقرار شد، تمهیداتی در جمع‌آوری مجدد جواهرات غارت‌شده صورت گرفت؛ درنتیجه بخش قابل توجهی از جواهراتی که غارت شده بود، به کشور بازگردانده شد.

کریم‌خان زند بعد از نادرشاه از جواهرات کمتری در ظاهر خود استفاده می‌کرد؛ اما برای رونق اقتصاد و هنر بسیار تلاش کرد؛ اما برخلاف کریم‌خان زند، شاهان قاجار اهل تجملات بسیار بودند و بعد از مرگ کریم‌خان، جواهرات نقش مهمی در نشان‌دادن قدرت و شکوه شاهان قاجار ایفا کرد. دوران قاجار دوران تاریخی مهمی برای بررسی جواهرات سلطنتی ایران است؛ زیرا از این دوران بیش از یک قرن خزانۀ پرجواهر آنان و علاقه‌شان به جواهرات، شاهان توانستند با آرامش و فراغ خیال خود را با جواهرات آراسته نمایند؛ ضمن اینکه در این دوران شاهکارهایی بی‌مانند از جواهرات سلطنتی ایران خلق شد که هنوز هم برخی از آنها از نوادر جواهرات جهان است. در این سیر می‌توان به مصرف افراطی جواهرات توسط فتحعلی‌شاه قاجار، تغییر شیوۀ مصرف در دوران محمدشاه تا انتهای دوران ناصرالدین شاه و دورۀ کاهش مصرف جواهرات از دوران مظفرالدین شاه به بعد اشاره کرد.

در دورۀ پهلوی نیز روند نزولی مصرف جواهرات طی می‌شود؛ اما در این دوران شاهد تغییراتی آشکار در فرم طراحی تاج و دیگر قطعات به سبک فرنگی هستیم؛ به همین دلیل برجی از جواهرات سلطنتی ایران را جواهرسازان فرنگی ساختند و از این منظر دورانی جدید و مدرن برای جواهرات سلطنتی رقم خورد.

در این کتاب برای شناخت بهتر جواهرات سلطنتی ایران، در گام نخست توصیفی از گوهرهای به‌کاررفته در جواهرات سلطنتی آورده شده است و سپس روند تاریخی جواهرات پیگیری شده است و درنهایت نویسنده کوشیده است با استناد به تصویر و عکس‌های مستند از جواهرات سلطنتی باقی‌مانده مجموعۀ آنها را گردآوری کند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

مقدمه

فصل اول: گوهرشناسی

فصل دوم: هنر طلا و جواهرسازی ایرانی

فصل سوم: تاریخچۀ جواهرات سلطنتی ایران

فصل چهارم: اوضاع جواهرات سلطنتی در دوران قاجار

فصل پنجم: عاقبت جواهرات سلطنتی

فصل ششم: بررسی جواهرات سلطنتی

فصل هفتم: جواهرات و زیورآلات زنانه

منابع