معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

به اعتراف همگان، سه تن از بنیان‌گذاران سنت مدرن تحلیلی در فلسفه، به ترتیب تاریخی عبارت‌اند از گوتلوب فرگه، برتراند راسل و لودویگ ویتگنشتاین. گوتلوب فرگه (1848 ـ 1925) از جمله بنیان‌گذاران منطق جدید نمادین و نیز فلسفه تحلیلی است. وی به عنوان یک ریاضی‌دان آغاز به کار کرد و بدین باور رسید که ریاضیات از منطق گسترش می‌یابد و در اندیشه بود تا با طرح یک زبان نمادین بتوان آن را نشان داد.

فرگه خوانندگان را به خود وانمی‌گذارد و پیش از آنها پرسش‌هایشان را پیش‌بینی می‌کند و می‌کوشد به آنها پاسخ دهد. او خواننده را گام‌به‌گام در تفکر فلسفی همراهی می‌کند و جنبه‌های گوناگون موضوع را برای وی آشکار می‌کند.

رساله‌هایی که در این کتاب گردآوری و طبق ترتیب تاریخی ترجمه شده‌اند، از مهم‌ترین نوشته‌های فرگه و درواقع متون کلاسیک فلسفۀ تحلیلی به شمار می‌روند. ترجمۀ رساله‌ها در این کتاب بر اساس متون آلمانی انجام شده و سپس با ترجمه‌های انگلیسی موجود تطبیق داده شده است. این مجموعه می‌تواند منبعی شایسته برای پژوهش در مبانی و پرسش‌های اساسی فلسفۀ تحلیلی در اختیار علاقمندان قرار گیرد.

در نخستین نوشتار از تابع و مفهوم سخن گفته شده است. تابع کلمه‌ای است که از همان آغاز دلالتی به گستردگی آنچه بعدها به دست آورد نداشت. فرگه در این نوشتار ابتدا تأملاتش از شیوۀ اصلی کاربرد این کلمه آغاز کرده و پس از آن به بررسی کاربردهای بسط‌یافتل آن می‌پردازد. نوشتار دوم تحلیلی دربارۀ معنا و دلالت است. در این نوشتار تبیینی فلسفی از معنای زبان‌شناختی ارائه شده است.

کلمۀ «مفهوم» به شیوه‌های گوناگون به کار می‌رود؛ گاهی به معنایی روان‌شناختی، گاهی به معنایی منطقی و گاهی شاید به معنایی که آمیزه‌ای مبهم از این دوست. این آزادی که در هر صورت وجود دارد، جایی با محدودیت طبیعی خود روبرو می‌شود. نوشتار سوم کتاب تحلیلی دربارۀ مفهوم و برابرایستا است.

هنوز دلالت کلمۀ «تابع» در آنالیز به جایی نرسیده است که ورای هرگونه تردیدی باشد. هرچند مدت‌هاست کاربرد فراوانی دارد. در توضیحات همواره مشاهده می‌شود که دو بیان گاهی با هم و گاهی جدا، به طور مکرر نمودار می‌شوند: بیان حسابی و بیان مربوط به متغیرها. همچنین به یک کاربرد زبانی متزلزل نیز برمی‌خوریم؛ به گونه‌ای که گاهی چیزی که نوع وابستگی را تعیین می‌کند یا شاید خود نوع وابستگی تابع نامیده می‌شود و گاهی متغیر وابسته را تابع گویند. نوشتار چهارم دربارۀ مفهوم تابع و تعریف آن است.

در سه نوشتار پایانی کتاب از پژوهش‌های منطقی فرگه، مقالاتی مربوط به راستی و اندیشه، نفی و اندیشۀ مرکب آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

درآمد مترجم

تابع و مفهوم (1891)

دربارۀ معنا و دلالت (1892)

دربارۀ مفهوم و برابرایستا (1892)

تابع چیست؟ (1904)

اندیشه: پژوهشی منطقی (1918 ـ 1919)

نفی: پژوهشی منطقی (1918 ـ 1919)

پژوهش‌های منطقی. بخش سوم: اندیشۀ مرکب (1923)

واژه‌نامه