معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

روایت‌شناسی از همان بدو پیدایش در دهۀ 1960 از جمله حوزه‌های جذاب نقد و نظریۀ ادبی و به‌ویژه بوطیقای ادبیات داستانی بوده است. دو دهۀ 1970 و 1980 اوج توجه به روایت‌شناسی و به‌ویژه روایت‌شناسی ساختارنگر بوده است. در ابتدای دهۀ 1970 ژرار ژنت کتاب تأثیرگذار و جریان‌ساز «گفتمان روایت: جستاری در روش» را می‌نویسد که یک دهه بعد به انگلیسی ترجمه می‌شود؛ کتاب ریمون ـ کنان یعنی همین کتاب در مبانی نظری و اندیشگانی خود بسیار وام‌دار کتاب ژنت است و بی‌راه نیست اگر این کتاب را شرح و بسط آراء و روش‌شناسی ژنت در شمار آورد.

ژنت روایت‌گر و روایت‌گری را زیر مقولۀ «صدا» بررسی می‌کند. صدا در کل ناظر است به رابطۀ فاعل (روایت‌گر) با فعل یا کنشی (نقل) که انجام می‌شود. در روایت‌شناسی پرسش بنیادین صدا این است: چه کسی می‌گوید یا چه رخداد را روایت می‌کند؟ بر اساس همین پرسش، روایت‌گر یا کارگزار روایی، گوینده یا «صدای» متن روایی است. روایت‌گر کارگزاری است که با مخاطب رابطۀ تعاملی برقرار می‌کند، صحنه‌ها و موقعیت داستان را می‌چیند، دربارۀ هرآنچه قرار است گفته شود، چگونه گفته شود و چه نباید گفته شود، تصمیم‌گیری می‌کند. در الگوی روایت‌شناختی کلاسیک، «صدا» در اصل روایت‌گر را به ذهن متبادر می‌کند و بر دوگونه است: صداهای متنی یعنی صداهای روایت‌گر با صدای روایی متن و اشخاص و صدای برون‌متنی یا صدای شخص نویسنده. صدای برون‌متنی یا بیش‌وکم با صدای روایت‌گر یکی است یا به کل با آن متفاوت است.

تمایز میان دو پرسش «چه کسی می‌گوید؟» و «چه کسی می‌بیند؟»، دسته‌بندی سوم ژنت یعنی وجه/ حالت را پیش می‌آورد که خود دو زیرگروه دارد: وجوه بازنمایی کنش، سخن و اندیشه؛ وجوه انتخاب و محدودیت اطلاعاتی که روایت ارائه می‌کند و ژنت آن را کانونی‌شدگی می‌نامد.

ریمون‌ ـ کنان بر اساس الگوی کاربردی ژنت از سه سطح روایت، فصل‌های کتاب خود را تبویب می‌کند. در فصل نخست مقدمات را می‌گوید و واژگان کلیدی را تعریف می‌کند. در فصل دوم ذیل سطح «داستان» رخدادها و توالی گاه‌شمارانۀ رخدادها را در قالب پیرنگ بررسی و آرای دو دستو‌زبان‌دان روایت یعنی پراپ و برمون را بررسی می‌کند. در فصل سوم مؤلفۀ شخصیت که مشارک اصلی سطح داستان است، بررسی شده است.

در فصل‌های چهارم تا ششم مؤلفه‌های «زمان»، «کانونی‌شدگی» و «شخصیت‌پردازی» ذیل سطح متن بررسی شده است و در دو فصل هفتم و هشتم مؤلفه‌های «صدا» و «وجه» ذیل سطح «روایت‌گری» بررسی شده است. در فصل نهم نویسنده پا را از حیطۀ بررسی ساختارنگر روایت فراتر می‌گذارد و به پدیدارشناسی خوانش و نقش خواننده اشاره می‌کند. نویسنده در فصل دهم دربارۀ زندگی و مرگ روایت‌شناسی صحبت می‌کند و فصل پایانی که افزودۀ ویراست دوم کتاب استف دربارۀ نظریه‌های پساکلاسیک به روایت سخن بحث شده است و از مفاهیم «به سوی» و «فراسوی» در اشارۀ به آیندۀ مطالعات روایت بحث می‌کند؛ البته نویسنده ترجیح می‌دهد به جای حرکت به سوی نظریۀ روایت، به فراسوی نظریۀ روایت حرکت کند.

در مجموع ریمون ـ کنان با شاخ‌وبرگ بیشتری که به آرای ژنت می‌دهد، رویکرد وی را به رویکردی عملی و کاربردی در حوزۀ مطالعات روایت بدل می‌کند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ سرویراستار مجموعه

تقدیر و تشکر نویسنده

دربارۀ نویسنده

سخن مترجم: بازویراست از پس یک دهه

دربارۀ ترجمۀ این کتاب

1. درآمد

2. داستان: رخدادها

3. داستان: شخصیت

4. متن: زمان

5. متن: شخصیت‌پردازی

6. متن: کانونی‌شدگی

7. روایت‌گری: سطوح و صداها

8. روایت‌گری: بازنمایی گفتار

9. متن و خوانش متن

10. فرجام سخن

11. به سوی ....؛ بازاندیشی‌ها از پس گذشت بیست سال

یادداشت‌ها

منابع و مآخذ

منابع افزوده

واژه‌نامۀ انگلیسی ـ فارسی