معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

تمرکز تاریخ عمومی و سیاسی بر روندهای کلان‌تر تاریخی است که در جایگاه خود مهم است؛ اما این نوع نگاه ما را از توجه به برخی جزئیات تاریخ فرهنگی ـ اجتماعی در سطح خرد دربارۀ مناطق و اقوام که بخش مهمی از تاریخ یک کشور و فرهنگ را تشکیل می‌دهند، باز می‌دارد. در این کتاب نویسنده که خود از پیشکسوتان موسیقی محلی ایل زرگر است، از منظر تاریخ محلی به جزئیات مهمی دربارۀ تاریخ ایل بزرگ زرگر در مناطق مختلف ایران پرداخته است. او در طی سال‌ها تلاش، موفق به جمع‌آوری و بازخوانی دقیق بیش از هزار سند مربوط به این ایل از منابع مختلف شده است.

این کتاب شامل سه بخش اصلی و ده فصل فرعی است. بخش اول شامل مقدمه و کلیات است و در دو فصل تنظیم شده است. در فصل اول، خواننده به‌اجمال با اسناد تاریخی این ایل آشنا خواهد شد. مباحث مقدماتی آن شامل آشنایی با منابع انتخاب اسناد، مقدمه‌ای دربارۀ طبقه‌بندی اسناد و معرفی اسناد این مجموعه است. در ادامه به انواع اسناد شناخته‌شدۀ مرتبط با این ایل بر اساس تقسیمات مرسوم در سندشناسی اشاره شده است. در این مبحث گفته شده که چه میزان از اسناد معرفی‌شده دیوان است و توسط چه شخصیت‌هایی و دربارۀ چه موضوعاتی تنظیم شده است. مهم‌ترین عنوان‌های آنها شامل فرمان‌ها و رقم‌های شاهان و شاهزادگان، احکام سایر رجال و رجال درباری، تلگراف‌ها، اسناد مالیاتی، نامه‌های اداری دیگر، اسناد مرتبط با اسکان و تخته‌قاپوی ایل در دورۀ قاجار و سایر مکاتبات است. در ادامه به معرفی گروه دوم از اسناد که شامل اسناد شرعی است، پرداخته شده است. در این مبحث التزام‌نامه‌ها، قراردادها، مبایعه‌نامه‌ها، مصالحه‌نامه‌ها، عقدنامه‌ها (قباله‌های ازدواج)، طلاق‌نامه‌ها، استشهاد و استعلام محلی و سایر اسناد شرعی معرفی شده است. فصل دوم نیز شامل یک مقدمۀ کوتاه دربارۀ روش بازخوانی متن اسناد است. در این فصل از چگونگی تصحیح برخی از اشکالات موجود در متن و جزئیات آن بحث شده است.

بخش دوم این مجلد شامل متن و تصویر اسناد تاریخی ایل زرگر در دورۀ قاجار است و در پنج فصل تنظیم شده است. در این بخش متن بازخوانی‌شدۀ اسناد تاریخی مرتبط با پیشینیۀ این ایل در دورۀ قاجار ارائه شده است. اسناد مذکور به ترتیب تاریخ کتابت و به تفکیک دورۀ سلطنت شاهان قاجار تنظیم شده است. بیشتر اسناد موجود از نوع دیوانی بوده و به مکاتبات دولتی بین رجال حکومت و صاحب‌منصبان ایل اختصاص دارد و معدودی نیز اسناد شرعی است.

در فصل سوم، متن چهار سند تاریخی مرتبط با ایل قاجار در دورۀ فتحعلی شاه و محمدشاه قاجار عرضه شده است. فصل چهارم به اسناد تاریخی مرتبط با ایل زرگر در دورۀ ناصرالدین شاه قاجار اختصاص دارد و متن حدود شصت سند این دوره در پنج بخش به تفکیک هر دهه ارائه شده است. در فصل پنجم به اسناد دورۀ مظفرالدین شاه پرداخته شده و متن بیش از ده سند مرور شده است. فصل ششم به ده سند دورۀ محمدعلی شاه می‌پردازد و در فصل هفتم نیز اسناد دورۀ احمدشاه و اواخر دورۀ قاجار مرور شده است. گفتنی است حدود صد نسخه از اسناد ایل زرگر مربوط به این دوره است و حدود 56 درصد کل اسناد را شامل می‌شود. اسناد این فصل نیز بر اساس چند دورۀ تاریخی مانند قبل از تاج‌گذاری احمدشاه، از تاج‌گذاری او تا پایان جنگ جهانی اول، دورۀ انحطاط قاجار و دورۀ به قدرت رسیدن رضاخان مربوط می‌شود.

بخش سوم این کتاب شامل سه فصل در معرفی سنگ‌قبرها، مهرها و عکس‌های رجال این ایل بدین شرح است: در فصل هشتم تعدادی از سنگ‌قبرهای برخی از رجال این ایل که تاکنون از گزند حوادث مصون مانده‌اند، معرفی و متن آنها خوانده شده است. فصل نهم به معرفی مهرهای رجال و بزرگان ایل زرگر اختصاص دارد. در این فصل مهر تعداد زیادی از این رجال که در متن اسناد درج شده بود، به ترتیب تاریخ ساخت مهر معرفی شده و ضمن درج تصاویر مهرها، متن آنها نیز بازخوانی شده است. در نهایت در فصل دهم نیز تعدادی از عکس‌های قدیمی بزرگان این ایل درج و به اختصار معرفی شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

بخش اول: مقدمه و کلیات

فصل اول: آشنایی با اسناد تاریخی ایل زرگر

فصل دوم: مقدمه‌ای بر روش بازخوانی اسناد

بخش دوم: متن و تصویر اسناد

فصل سوم: اسناد دورۀ فتحعلی شاه و محمدشاه قاجار

فصل چهارم: اسناد دورۀ ناصرالدین شاه

فصل پنجم: اسناد دورۀ مظفرالدین شاه

فصل ششم: اسناد دورۀ محمدعلی شاه

فصل هفتم: اسناد دورۀ احمدشاه

بخش سوم: سنگ‌قبرها، مهرها و عکس‌های رجال زرگر

فصل هشتم: سنگ‌قبرهای بزرگان و رجال ایل زرگر

فصل نهم: نقش مهرهای بزرگان و رجال ایل زرگر

فصل دهم: عکس‌های قدیمی برخی از رجال ایل زرگر