معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

عمران صلاحی درباره خودش نوشته است: «نامم عِمران است و فامیلم صلاحی. نام کوچکم را عمویم مراد انتخاب کرده است؛ از قرآن و سوره آل عمران. ترک‌ ها به من می‌‌گویند عیمران و فارس‌‌ها گاهی با کسره (عِمران) و اکثرا با ضمه (عُمران) صدایم می‌‌کنند.... دهم اسفند سال ۲۵ در تهران متولد شده‌ام؛ چهارراه گمرک امیریه. البته نه وسط چهارراه، ‌اگر چه گفته‌‌اند «خیرالامور اوسطها» اما زندگی ادبی و هنری من، قدیم‌ ترین شعر و نوشته‌ای که از خودم پیدا کرده‌ ام، تاریخ پنج‌شنبه 30/11/37 را دارد، برخلاف تصور خواننده، خیلی غم‌‌انگیز است».

او پس از فراغت از تحصیل از دبیرستان وحید تهران، در سال ۱۳۴۱ به همکاری با روزنامه «توفیق» پرداخت و همان‌ جا با پرویز شاپور آشنا شد. سال ۱۳۴۷ اولین شعر نیمایی‌‌اش را در مجله «خوشه» به سردبیری احمد شاملو چاپ و در سال ۱۳۴۹ کتاب «طنزآوران امروز ایران» را با همکاری بیژن اسدی‌ پور منتشر کرد. سپس در سال ۱۳۵۲ به استخدام رادیو درآمد و تا سال ۱۳۷۵ که بازنشسته شد، به این همکاری ادامه داد. او سال‌ها همکار شورای عالی ویرایش سازمان صداوسیما بود. این طنزپرداز همچنین سال‌ها در مطبوعات از جمله «گل‌آقا» طنز می‌ نوشت. عمران صلاحی شاعر، نویسنده و طنزپرداز، یازدهم مهرماه سال ۱۳۸۵ در ۶۰ سالگی بر اثر ایست قلبی در تهران درگذشت.

«طنزآوران امروز ایران»، «گریه در آب»، «قطاری در مه»، «ایستگاه بین راه»، «پنجره‌‌دن داش گلیر و آینا کیمی» (به زبان ترکی)، «حالا حکایت ماست»، «رؤیاهای مرد نیلوفری»، «شاید باور نکنید»، «یک لب و هزار خنده»، «آی نسیم سحری»، «ناگاه یک نگاه»، «ملانصرالدین»، «باران پنهان»، «از گلستان من ببر ورقی»، «هزار و یک آیینه»، «گزینه‌ اشعار» و «مرا به نام کوچکم صدا بزن» (گزیده شعرها) از جمله آثار منتشرشده‌ این شاعر و طنزپردازند.

عمران صلاحی چهره‌ای است که چهار دهه فعالیت در عرصۀ شعر و نثر (داستان و فکاهه‌نویسی در مطبوعات)، ترجمه، پژوهش و حتی کاریکاتور را در کارنامۀ خود دارد. در این میان وی بیشتر به «طنزپرداز» شهرت دارد و جامعۀ ادبی او را زیر این عنوان می‌شناسند. حال وقتی مسئلۀ طنز در آثار عمران صلاحی مطرح می‌شود، ما با کسی مواجه هستیم که عنصر طنز را در شعر و نثر به کار می‌برد. طنز صلاحی در نثر متفاوت است از آنچه در شعر وی اتفاق می‌افتد؛ به طوری که در نثر عمدتا طنزهای کلامی و مفهومی را به کار می‌برد و گاه نوشته‌های او در ستون نشریات ـ و از منظر ارزش ادبی ـ تا حد یک لطیفه هم تنزل پیدا می‌کند؛ اما طنزی که در شعر عمران هست، طنزی است فاخر که خواننده در مواجهۀ اول با آن، خنده می‌زند و رفته‌رفته این خنده تبدیل به زهرخند و حتی گریه می‌شود. برای مثال دو شعر معروف وی با نام‌های «من بچۀ جوادیه‌ام» و «عیادت» نمونۀ بارز طنزهای سیاه اجتماعی است و به بهترین شکل نمود پیدا کرده است.

با مطالعۀ مجموعه شعرهای صلاحی به این نتیجه می‌رسیم که عنصر طنز در ابتدا توسط صلاحی چندان جدی گرفته نمی‌شد یا در کار او بود و خود آن را به عنوان یک ویژگی در شعرهایش کشف نکرده بود. از این نظر در شعرهای اولیۀ او که محصول سال‌های 40 و 50 است، با رگه‌هایی از طنز مواجهیم. اما توجه او به رویدادهای اجتماعی در همان آغاز شاعری و آرمان‌خواهی و پرداختن به آن بیشتر از عنصر طنز در آثارش مشهود است.

علت پرداختن به موضوع طنز در اشعار صلاحی در این کتاب، در درجۀ اول نشان دادن جایگاه شعر در آثار وی بوده است. دیگر اینکه آن‌طور که از آثار منتشرشده‌ها و ویژه‌نامه‌هایی که برای وی گردآوری شده، کمتر در خصوص شعر وی سخن به میان آمده است و به ویژه پس از مرگ صلاحی، یادداشت‌ها بیشتر به سمت خاطرات شخصی و حرف‌های احساسی سوق پیدا کرده و نکته‌ها و گفته‌ها کمتر جنبۀ پژوهشی داشته است.

در این کتاب اشعار عمران صلاحی ضمن فصل‌ها آورده شده است. برای مثال رباعی‌ها، غزل‌ها و شعرهای ترکی در پایان فصل‌های مربوط به آنها درج شده است. اشعار مشهور دیگر عمران صلاحی مثل «عیادت»، «بچۀ جوادیه»، «مرا به نام کوچک‌ام صدا بزن» و خیلی دیگر از شعرها نو، در ضمن نقد آثار در فصل «نگاهی به مجموعۀ شعرهای عمران صلاحی» آمده است. این کار برای جلوگیری از تکرار مجدد شعرها صورت گرفته است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

نگاهی گذرا به زندگی عمران صلاحی و آثار او

طنز و تفاوت آن با هزل و هجو و لطیفه

اظهارنظر شاعران و نویسندگان دربارۀ عمران

پیرامون غزل‌سرایی عمران صلاحی

ترانه‌سرایی عمران

رباعیات

نگاهی به مجموعۀ شعرهای فارسی عمران صلاحی

اشعار ترکی صلاحی و نگاهی به مجموعه‌های ترکی او

آیا باید همۀ آثار یک شاعر منتشر شود؟

منابع و مآخذ