معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
 

طنز همواره با خنده و انتقاد و نقض حریم‌ها و خط قرمزها همراه است؛ اگرچه هیچ‌یک از اینها در طنزنویسی هدف نیست. هدف طنز، رویارویی با فریب و گونه‌های مختلف آن برای رهایی انسان است از آنچه شایستۀ او نیست و برای رسیدن جامعه به وضعیت مطلوب انسانی. از اینجاست که اهمیت اندیشه و نظام فکری برای طنزنویسی آشکار می‌شود. طنزنویس بر اساس کدام پشتوانۀ فکری به انتقاد از وضع موجود انسان می‌پردازد؟ و چه تصوری از وضع مطلوب و شایستۀ انسان دارد؟ در نوشتن طنز این نظام فکری نقش بنیادی دارد؛ زیرا بدون آن طنزنویس به‌تدریج از جایگاه یک هنرمند صاحب اندیشه به یک خدمتکار مطیع و تابع پسند مشتریان و سفارش‌دهندگان تبدیل می‌شود.

طنزنویس با رخدادهای مختلف سروکار دارد و برای طنزهایش از آنها الهام می‌گیرد. هم رخدادهای تاریخی، اساطیری و افسانه‌ای و هم وقایع روز. برای طنزنویس هر رخدادی، بهانه و دستاویزی است برای فضاسازی و آفرینش ساختار و نمادها و شخصیت‌ها و تیپ‌ها و گفتگوهای خلاقانه که حاصل اندیشه و نگاه خاص اوست؛ بنابراین متن طنز، بازنویسی رخدادها و افزودن واکنش‌ها، حرف‌ها و نگاه‌های تکراری و عوامانه به آن نیست.

کسی که طنز می‌نویسد اگر بداند که طنز، زبان اهل تأمل و نکته‌سنجی است، نه شتاب‌زده می‌نویسد و نه آدم‌های کم‌حوصله و عجول را مخاطب خود در نظر می‌گیرد؛ زیرا این نوع مخاطبان چه خواننده مطلب طنز باشند یا مدیران و سفارش‌دهندگان طنز، به‌تدریج طنزنویس را به سهل‌انگاری و سطحی‌نگری سوق می‌دهند.

طنز در تصور عمومی مجموعه‌ای از کارها، حرف‌ها و موقعیت‌های خنده‌دار و بامزه است. در این کتاب بحث دربارۀ طنز نوشتاری است؛ یعنی شعر و نظم و نثر طنز و منظور از طنز، فقط نوشته‌های بانمک و خنده‌دار نیست. در این کتاب هدف تعریف طنز نیست، بلکه هدف این است که از راه آشنایی با نمونه‌ها و مقایسۀ آنها، طنز شناخته شود و مخاطب کم‌کم یاد بگیرد چطور طنز بنویسد.

این کتاب حاصل تأملات نویسنده است درباررۀ طنز و گونه‌های شوخ‌طبعی. گرچه اغلب مطالب کتاب آموزشی است؛ اما روش کتاب، آموزش گام‌به‌گام طنز نیست؛ زیرا کسی که می‌خواهد شعر طنز بسازد، باید اول شاعر باشد و فنون شعری را بشناسد؛ بعد افزون بر هنر شاعری، ظرافت‌ها و شگردها و نگاه طنزآمیز به جهان را با مطالعه و تمرین بیاموزد. به همین ترتیب کسی که می‌خواهد نثر طنز بنویسد، اول باید در نویسندگی مهارت لازم را کسب کند و بعد به سراغ طنزنویسی بیاید. پس این کتاب برای کسانی نوشته شده است که با فنون شاعری و نویسندگی آشنا هستند و قصد طنزنویسی را دارند.

یادداشت‌های این کتاب اغلب مستقل از هم قابل استفاده است؛ مگر چند یادداشت که ادامه‌دار و چندقسمتی است. به دلیل مستقل‌بودن یادداشت‌ها، برخی مطالب و نمونه‌ها در کتاب تکرار شده است.

یادداشت‌های فصل نخست کتاب، تأملاتی است دربارۀ خواندن و نوشتن طنز و در فصل دوم کتاب، یادداشت‌های تحلیلی آمده است.

فهرست مطالب کتاب:

سخنی با خوانندگان کتاب

فصل نخست: طنز بخوانیم و طنز بنویسیم

فصل دوم: چشم‌انداز خواندن و نوشتن طنز

کتاب‌نامه