معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تاکنون کتاب‌های بسیاری در مورد فیلمنامه‌نویسی ترجمه و منتشر شده است و این گفته اغراق‌آمیز نیست که تحقیقاً همه‌ این آثار بر اساس رویکرد سنتی فیلمنامه‌نویسی به رشتۀ تحریر درآمده‌اند؛ یعنی همان روش آشنای سه‌پرده‌ای که با ترجمه کتاب‌های سید فیلد بیش از سه دهه رویکرد غالب تدریس فیلمنامه، نه‌تنها در کشور ما بلکه در سینمای جهان بوده است. این رویکرد با استقبال بسیاری روبرو شد و کمتر شاهد آن بوده‌ایم که نویسنده‌ای به رویکردهای دیگر پرداخته باشد. در دهه اخیر با ساخته شدن آثاری در سینمای جهان که از رویکرد سه‌پرده‌ای تبعیت نکرده‌اند و مورد استقبال قرار گرفته‌اند، به‌تدریج میان سینمادوستان، رویکردهای دیگری به فیلمنامه مورد توجه قرار گرفت. اکنون دیگر آثاری مانند «21 گرم»، «بابل»، «سه خاکسپاری برای ملکیادس استرادا» و آثاری از این دست، با رویکردهایی ساختارشکنانه به نمادهای جدید سینمای جهان بدل شدند. بر این اساس لیندا آرنسون ـ نویسنده‌ استرالیایی ـ در حوزۀ روایت موازی کتابی را به نگارش درآورد که معادلی میان کتاب‌های سینمایی آموزش فیلمنامه‌نویسی ندارد. او در این کتاب چند شیوه در روایت آثار نامتعارف را مطرح کرده و برای هر یک چند نمونه از فیلم‌های گوناگون عرضه کرده است. کتاب وی در نوع خود بی‌نظیر است و شاید همین امر مطالعه‌ آن را برای خوانندگان کتاب اندکی دشوار کرده باشد. آرنسون اصطلاحات خاص خودش را در این کتاب آفریده و مثال‌هایی ارائه داده که از نظر وی، به تبیین تئوری‌هایش یاری می‌رساند. برای همین به خوانندگان این کتاب توصیه می‌شود که هر فصل را با دقت دنبال کنند و از همه مهم‌تر، برای شناخت هرچه بیشتر روایت‌های گوناگونی که در کتاب در موردشان بحث شده است، حتماً به نمونه‌هایی که مؤلف اشاره می‌کند رجوع کنند. یافتن برخی از آثاری که در ظاهر شاید از نظر ما مهجور باشند؛ اما در فضای مجازی به بسیاری از آنها می‌توان دسترسی داشت، کلید درک کتاب فیلمنامه‌نویسی در قرن 21 است.

در بخش اول کتاب دربارۀ پیام و متن مطالبی بیان شده است. به طور خلاصه پیام چیزی است که می‌خواهید بگویید حتی اگر به سادگی این جمله باشد: «این ابرقهرمان شگفت‌انگیز است» و متن شیوۀ بازگوکردن پیام است. اما در بخش دوم به ساختار روایی متداول پرداخته شده است. ساختار موضوع خلق بهترین متن برای انتقال و نشان‌دادن پیام است و مجموعه‌ای از تکنیک‌های تثبیت‌شده برای در اختیار گرفتن تماشاگر بسیار سختگیر و مصری است که در سالن سینما نشسته و هر لحظه امکان دارد فیلم را پس بزند.

در بخش سوم که نویسنده قصد دارد طرح فیلمنامه را شروع کند، به چیزی پرداخته شده که کار طراحی صحنه‌به‌صحنه را فوق‌العاده دشوار خواهد کرد؛ معضلی که به طور قابل درکی‌ در کتاب‌های فیلمنامه‌نویسی از آن غفلت شده، به این دلیل که به‌راحتی نمی‌توان آن را شکلی انتزاعی توضیح داد و معمولا فقط بر اثر تجربه آموخته می‌شود. نکتۀ مهم و اساسی در طراحی این است که محدودیت‌های ذاتی فرم فیلمنامه را بشناسیم و به‌اصطلاح دستی در مهندسی خرد داشته باشیم. فیلمنامه‌نویس که توان بالایی در روایت داستانی در سطح جهانی داشته باشد، همواره بر برش، شکل‌دهی و تزریق تعلیق به اثر تمرکز دارد و تمامی هم‌وغم او این است که بتواند حرفی را در مدت صد یا صدوده و در نهایت صدوبیست دقیقه بزند. در این بخش به این امر مهم طراحی پرداخته شده است.

با توجه به اینکه میان دو عنصر ناهمخوان همواره پیوندی اتفاق می‌افتد و هر تحلیل‌گری باید علت را ذکر کند، در بخش سوم شش نوع متفاوت فیلم با روایت موازی به دقت مجزا شده که هر یک دارای ساختار متفاوتی است و دیدگاه‌های گوناگونی را منتقل می‌کند. این شش نوع به دو دستۀ کلی تقسیم می‌شوند: فیلم‌هایی که دارای پرش زمانی‌اند و فیلم‌هایی که پرش زمانی ندارند. فیلم‌هایی که در یک چارچوب زمانی باقی می‌مانند اغلب فیلم‌های چندقهرمانی نامیده می‌شوند که دارای سه گونۀ اصلی‌اند. فیلم‌هایی با پرش زمانی اغلب فیلم‌های غیرخطی نامیده می‌شوند و به طور کلی در دو دسته جای می‌گیرند. سرانجام اینکه جزئی ترکیبی داریم که بسیار شبیه به یکی از انواع فیلم‌های چندقهرمانی است اما در دستۀ فیلم‌هایی با پرش زمانی جای می‌گیرد. شش روایتی که در این بخش بررسی می‌شوند به ترتیب عبارتند از: روایت متوالی، روایت چندپروتاگونیستی، روایت سفرهای دوگانه، روایت فلاش‌بک، روایت داستان‌های متوالی و روایت متوالی گسیخته.

بررسی آثاری که از بسیاری جهات عالی‌اند؛ اما ضعف ساختاری دارند، روش بسیار سودمندی برای درک عملکرد ساختار است. در بخش چهارم تعدادی از این فیلم‌ها بررسی شده‌اند از قبیل عاشق‌شدن، نفوذی، آرواره‌ها و .... .

بخش پایانی کتاب به جزئیات صحنه‌ای منفرد می‌پردازد: چگونه با شرح و بیان خوب، پیش‌داستان و زیرمتن، گفتگو و همچنین در مورد جهات دوربین و دستورالعمل‌های بازیگری نوشته شود. شرح و بیان به معنی انتقال اطلاعات است. پیش‌داستان اتفاقی است که پیش از آغاز فیلم رخ می‌دهد. زیرمتن چیزی است که قرار است در ذهن و شخصیت و پشت عبارات، رفتار یا کلمات و حالت و قیافۀ شخص وجود داشته باشد که بیشتر وقت‌ها در تضاد مستقیم با خود شخصیت قرار دارد.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه مترجم

پیشگفتار: قلمرو کشف‌ناشده

مقدمۀ نویسنده

بخش اول: پیداکردن ایده

بخش دوم: ساختار روایی متداول

بخش سوم: طراحی عملی

بخش چهارم: روایت موازی

بخش پنجم: گمشده در روایت: فیلم‌هایی با نقص‌های ساختاری

بخش ششم: روی کاغذآوردن

نمایه