معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هر رشته‌ای برای آنکه مفید، ارزشمند، کارآمد و معتبر باشد، می‌بایست بر دو پایه استوار باشد: یکی علم و دیگری عمل. ترجمه نیز از این قاعده مستثنی نیست، اما هم علم و هم عمل در آن با سایر رشته‌ها، مثل جامعه‌شناسی یا روان‌شناسی، تفاوت دارد، بدین معنی که بسیاری از مترجمان بدون اطلاع و اگاهی از آراء یا مباحث یا نظریه‌های این رشته می‌توانند کار عملی انجام دهند. با این همه، نظرات و آراء و دستورالعمل‌هایی در طول تاریخ ترجمه در غرب مطرح شدند که شالوده و بنیان رشتۀ نوپای «مطالعات ترجمه» را تشکیل دادند.

از چند دهۀ پیش، ترجمه در قالب رشتۀ نوپای مستقلی رفته‌رفته شکل گرفت که نخست حاصل تلاش و سخت‌کوشی تنی چند از زبان‌شناسان بود و به تدریج توجه صاحب‌نظران رشته‌های گوناگون را به خود جلب کرد. مثلاً صاحب‌نظران رشته‌های تقریباً هم‌گروهی مانند زبان‌شناسی، فلسفۀ زبان و مطالعات ادبی و همچنین رشته‌های به ظاهر ناهم‌گروهی مانند نظریه اطلاعات، منطق، ریاضیات، روان‌شناسی، جامعه‌شناسی، مطالعات فرهنگی و غیره به «مطالعات ترجمه» روی آوردند و هر کدام از آنان الگو یا شبه‌الگو یا سرمشقی با خود داشتند که احساس می‌کردند می‌توانند از این رشتۀ نو و تازه استفاده نمایند. بدین ترتیب «نظریه‌هایی» مطرح و ارائه شدند.

جان آیتو در کتاب ریشه‌شناسی انگلیسی (1386) می‌گوید: «ریشه‌شناسی لغت ترجمه حاکی از آن است که «ترجمه کردن» چیزی از نظر ریشه‌شناختی یعنی آن را از زبانی به زبان دیگر منتقل کردن است».

یوجین نایدا (1964) دربارۀ ترجمه می‌گوید: «ترجمه در واقع یافتن نزدیک‌ترین معادل طبیعی پیام زبان مبداء در زبان مصد است که نخست باید از نظر معنایی و سپس از نظر سبکی معادل هم باشند».

در چند دهۀ گذشته تلاش شد تا «مطالعات ترجمه» هر چه بیشتر به بحثی علمی تبدیل شود، اما این تلاش‌ها تا چه حد موفق بوده‌اند؟ علم به طور کلی ویژگی‌هایی دارد که حدود و ثغور آن را مشخص می‌سازد و خودش تعریفی دارد.

در این میان ادوین گنتزلی (1380) به علم ترجمه چنین واکنش نشان می‌دهد که: «طرفه اینکه مشکل تمام این «علم»‌های ترجمه این است که بیشتر می‌خواند به مترجمان درس بدهند یا ترجمه‌ها را ارزشیابی کنند و ذاتاً تجویزی‌اند».

این کتاب نخست در 1998 به چاپ رسید اما از آنجا که به زعم گردآورندگان و سرپرستان آن، زمانی که چنین دایرۀ‌االمعارفی به چاپ می‌رسد، مطالبش دیگر کهنه شده‌اند، بار دیگر یازده سال بعد، یعنی در 2009 به چاپ رسیده است اما این بار بعضی از مطالب تغییراتی داشته است.

مونا بیکر استاد رشتۀ مطالعات ترجمه در دانشگاه منچستر در بریتانیا و از مؤسسان و سرپرستان انتشارات سَنت جِروم است. گذشته از مقالات بسیاری که در نشریات علمی به چاپ رسانده آثار متعددی نیز نوشته است، از جمله: به بیان دیگر، کتاب درسی ترجمه، روایت ترجمه و تعارض. وی همچنین در زمرۀ سرپرستان نشریۀ ترجمه: مطالعۀ ارتباطات بین‌المللی بوده است و در حال حاضر نایب‌رئیس انجمن بین‌المللی مطالعات ترجمۀ کتبی و شفاهی است.

گاوریئلا سالدینا مدرس رشتۀ مطالعات ترجمه در دانشگاه بیرمنگام و عضو هیئت تحریریۀ نشریۀ آراء نو در مطالعات ترجمه است که نشریۀ اینترنتی انجمن بین‌المللی ترجمه و مطالعات میان‌فرهنگی است. همچنین سردبیری نشریۀ چکیده‌های مطالعات ترجمه و نیز نشریۀکتاب‌شناسی مطالعات ترجمه را بر عهده دارد.

این کتاب مشتمل بر دو بخش است: یکی نظریه‌ها و دیگر سنت‌های ترجمه در کشورهای گوناگون.

مطالب مربوط به سنت‌ها اطلاعات چندان درخور توجهی دربرنداشتند و به همین جهت از کتاب حذف شده است. در چاپ دوم مطالبی از چاپ قبلی حذف و مطالب تازه‌ای اضافه شده است که بالغ بر 30 مدخل است. برخی از مطالب چاپ اول در چاپ دوم به قلم نویسندۀ دیگر ارائه شده‌اند. در این ترجمه مدخل‌های مربوط به چاپ دوم با علامت (*) مشخص شده‌اند. کتاب به ترتیب حروف الفبای فارسی تنظیم شده است. عنوان تمام مدخل‌ها به همان زبان انگلیسی در پانوشت همان صفحه آورده شده تا خوانندگان در صورت نیاز به راحتی بتوانند متن اصلی را در مرجع انگلیسی آن پیدا کنند.

موضوعاتی که در این کتاب آورده شده است. مسائل عمده و مهم نظریه‌های ترجمه (مانند تعادل، ترجمه‌پذیری، واحد ترجمه)؛ مفاهیم اساسی (مانند فرهنگ، هنجارها، اخلاقیات، ایدئولوژی، تغییر بیان، کیفیت ترجمه)؛ رویکردهایی به ترجمه‌های کتبی و شفاهی (مانند رویکردهای جامعه‌شناختی، زبانی، نقشمند)؛ انواع ترجمۀ کتبی (مانند ترجمه‌های ادبی، سمعی ـ بصری، علمی و فنی)؛ انواع ترجمۀ شفاهی (مانند ترجمه‌های زبان اشاره، گفتگو، دادگاهی)؛ مدخل‌های جدید (مانند جهانی‌‌‌سازی، جنسیت و امیال جنسی، سانسور)؛ اصطلاحات کلیدی، نمودارها، نمایه و کتاب‌شناسی کامل.

این کتاب با کمک‌گرفتن از تخصص و مهارت بیش از ۹۰ صاحب‌نظر این رشته از سی کشور جهان و یک هیئت مشاوران ارشد بین‌المللی گزارشی تمام‌عیار، موشکافانه و معتبر از یکی از رشته‌های به‌سرعت رو به گسترش علوم انسانی به دست می‌دهد و مسیرهای تازۀ این رشته را مشخص می‌سازد و مرجعی بسیار ارزشمند برای تمام دانشجویان و استادان رشتۀ ترجمه کتبی و شفاهی، ترجمۀ ادبی و نظریه اجتماعی است.