معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در این کتاب یکصدسال طنز پارسی و ادبیات فکاهی در ایران، از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی (از نسیم شمال تا گل‌آقا) تحلیل و بررسی شده است. اما از حیث اهمیت توفیق و گستردگی تأثیرش بر کمیت و کیفیت طنز در ایران، به طور خاص به تاریخچه این مجله و نشیب و فرازهایش در طول پنجاه سال انتشار پرداخته شده است.

توفیق نشریه‌ای است که نام آن در خاطرۀ فردی و جمعی ایرانیان دارای اهمیت و اعتبار ویژه‌ای است. این احترام و اعتبار به واسطۀ پایداری و جهت‌گیری مردمی و انسانی آن و عمر نسبتاً طولانی در طی پنجاه سال، به دست آمده و در ذهن و ضمیر ایرانیان مؤکد شده است. این کتاب دربردارندۀ نکات و تحلیل‌هایی در باب این پدیدۀ جالب و مهم در تاریخ ادب و رسانه در کشور ماست. یادکرد نشریه‌ای مردمی، صاحب سبک و بسیار مؤثر در حیطۀ نقد اجتماعی، ادب فکاهی، فرهنگ عامه و تاریخ مطبوعات مستقل منتقد ایران‌زمین است. همچنین دربردارندۀ مطالب دیگری مرتبط با تاریخ فرهنگ و طنز، بیوگرافی‌ها، جستارها و نمونه‌هایی از نثر و نظم فکاهی ایران در چند دورۀ بسیار مهم تاریخی است.

غرض از این مجموعه ابتدا آشنایی با تاریخ و مشخصات توفیق است و پس از آن با ارائۀ برخی نمونه‌های برگزیده از طنز منحصربه‌فرد و تکرارناشدنی این مجله. به جز این تجلیل و تکریم از نشریه‌ای که همواره به ادب و آداب ایرانی وفادار ماند و برای منافع و آرزوها و خواست‌های مردم این سرزمین، متقبل زحمت‌ها و متحمل رنج‌ها شد.

تاریخ توفیق، روایتی است جامع از سرگذشت طنز و مطبوعات فکاهی در ایران. سه نسل از خانواده توفیق، به همراه طنزپردازان با استعداد ایران، در سه دوره حساس تاریخی، تحولی ماندگار در طنز پارسی ایجاد کردند و مکتبی پربار و پایدار برای ادبیات فکاهی پدید آوردند. طنزی که صدای ملت و بازگوی آرمان‌ها و دردو‌دل‌های مردم کوچه و خیابان بود و با گذر از رنج‌ها و توقیف‌های پی‌درپی، به نقد فساد و استبداد می‌پرداخت. در تاریخ مجلات و جراید فکاهی، از انقلاب مشروطه تا جمهوری اسلامی (از نسیم شمال تا گل آق)، تجربه پنجاه‌ساله توفیق اهمیت زیادی دارد و این کتاب با تأکید بر همین مسئله، داستان صد سال طنز مطبوعاتی و ادبیات فکاهی را در میهن‌مان پژوهش و گزارش کرده است. برای تکمیل مباحث تاریخ «حزب خران» و تاریخ «کاریکاتور» به همراه زندگی‌نامه و نقد و بررسی آثار بزرگان طنز معاصر، در کنار برگزیده‌ای از شعرها و نوشته‌های فکاهی ارائه شده است.

فهرست مطالب کتاب:

دیباچه

1. طنز و تأمل

2. طنز و تحولات اجتماعی

3. طنز معاصر و نقش مطبوعات

4. توفیق تبریز و استبداد صغیر

5. تأسیس و مؤسس

6. تولد توفیق و تحول طنز ایرانی

7. نمونه‌های کهن

8. آزادی مطبوعات و کشور جنگ‌زده

9. در مسیر تندبادهای سیاسی

10. آشفتگی، تندروی و گرایش به حزب توده

11. همگام با نهضت ملی

12. سیاست و مکافات

13. توفیق در زندان

14. بازگشت پرفروغ (1336 تا 1350)

15. مطبوع ملت، مطرود دولت

16. ابتکارات و تجربه‌های توفیق

17. توفیق در بوتۀ نقد

18. توقیف توفیق

19. معمای صدراعظم

20. توفیق از چشم بزرگان

21. ابداع و ابتکار و نام مستعار

22. جمع‌بندی پنجاه‌ساله

23. حزب خران

24. داستان کاریکاتور

25. دو پیش‌کسوت: ابن جنی و اجنه/ فصلی دربارۀ احوال و اشعار عباس فرات و سیدغلامرضا روحانی

26. یادی از آن پرچم افراشته/ محمدعلی افراشته و روزنامۀ چلنگر

27. یار کهن/ زندگی و طنزهای ابوالقاسم حالت

28. طنزپردازی و اسطوره‌سازی/ زندگی و طنزهای ابوتراب جلی

29. یادی از مهدی سهیلی

30. تقلید و بازآفرینی/ طرز افراشته و طنز سنگسری

31. آثار باستانی/ طنزها و خاطرات توفیقی استاد باستانی پاریزی

32. معمار جمله‌ها/ پرویز شاپور و ابداع کاریکلماتور

33. به احترام احترامی/ زندگی و سبک طنزهای منوچهر احترامی

34. بچۀ جوادیه/ عمران صلاحی و طنزهایش

35. فرزند توفیق/ کیومرث صابری، گل‌آقا و دو کلمه حرف حساب