معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

در کتاب دوم «ویراستار»، ویراستار مجری این مجلد محمدمهدی مرزی است. مضمون اصلی این کتاب «درست و غلط در زبان» است. در ابتدای این کتاب گفتگویی منتشر شده است با علی‌اشرف صادقی دربارۀ درست‌نویسی، مسئلۀ خط فارسی، ویرایش و .... . صادقی می‌گوید: «من به ویرایش اعتقاد دارم… مقالاتی که آن‌موقع به مجلۀ «زبان‌شناسی» می‌رسید همه را من ویرایش می‌کردم، منتها نه به‌شکل افراطی مثل آقای سمیعی. به آن اعتقاد ندارم که کسی وقتش را تلف کند و نثر تمام مقالات را مثل نثر خودش بکند. این مجلۀ «نامۀ فرهنگستان» و «نشر دانش» و همۀ اینها را مثل اینکه یک نفر نوشته است. من این کار را نمی‌کردم، ولی آن کج‌و‌کولگی‌ها و دست‌انداز‌های نثری را من الآن در مجلۀ «فرهنگ‌نویسی» اصلاح می‌کنم. در مقالاتی که می‌بینم این چیزها را اصلاح می‌کنم و بقیه‌اش را رها می‌کنم. می‌گویم بالاخره شخصیت و ذهنیت آن نویسنده باید توی مقاله منعکس باشد». صادقی اعتقاد دارد نباید بیش از سی درصد در متن دست برد و ویرایش کرد. در واقع اثری که به بیش از این مقدار ویرایش نیاز داشته باشد اساساً نباید برای انتشار پذیرفته بشود. خیلی وقت‌ها پیش آمده است که ویراستاری متنی را به‌کل تغییر داده و از آن اثر خوبی بیرون کشیده است. این مسئله خوانندگان را فریب می‌دهد که با نویسنده یا مترجمی درجه‌یک سروکار دارند و بر این اساس، به کتاب‌های دیگر او (که از قضا مفصل ویرایش نشده‌اند) مراجعه می‌کنند و مغبون می‌شوند. غیر از این مصاحبه، مقاله‌ای هم از علی‌اشرف صادقی بازچاپ شده است با نام «تحول زبان و تثبیت یا معیارسازی آن: دو جریان مخالف و ناگزیر».
اما بخش عمده‌ای از حجم کتاب دوم اختصاص دارد به متن سخنرانی‌ها و پرسش و پاسخ‌های هفدهمین جلسه از جلسات هم‌اندیشی ویرایش در انتشارات فنی ایران (۳۰ بهمن ۱۳۹۲). در این جلسه ابوالحسن نجفی، منوچهر بدیعی و محمدرضا باطنی سخنرانی کردند. موضوع بحث هم درست و غلط در زبان است، با محوریت کتاب «غلط ننویسیم» اثر نجفی. نجفی در این جلسه توضیح می‌دهد که بسیاری از مواردی را که در کتابش (حتی در ویراست دوم آن) غلط می‌دانسته حالا دیگر نادرست نمی‌داند: «”بستگی دارد” را… امروز دیدم که همۀ مردم روشن‌فکر و غیرروشن‌فکر دارند به کار می‌برند. قبول کردم و دیگر غلط حساب نمی‌کنم. “روی کسی حساب کردن کردن” را هم… می‌پذیرم، به‌خصوص که مدت‌ها مقاومت می‌کردم… اتفاقاً خودم دو باری که رفتم بازار یکی را از میان روندگان دیدم که به کار برد و یکی هم در میان دکان‌داران».

مقاله‌ای هم با نام «ضرورت تعیین مبانی درست و غلط در زبان» نوشتۀ نجفی بازچاپ شده است.

مقالۀ «لهجه‌های محلی و اجتماعی در ترجمه» از علی صلح‌جو در این کتاب در واقع یکی از مدخل‌های کتاب «از گوشه‌وکنار ترجمه» است. غیر از اینها مقالۀ مجید ملکان را می‌خوانیم در باب اینکه ویرایشی که الآن در ایران می‌شناسیم اساساً کارکرد یا اهمیتی دارد یا خیر. ملکان می‌نویسد: «ویراستاری که بخواهد از سطح جمله فراتر برود باید با متن درگیر شود، درستی اطلاعات متن را بسنجد و با دانش خود و نیز به‌کمک منابع معتبر نادرستی‌های متن را تصحیح کند، به انسجام متن و توالی منطقی آن کمک کند، متن را از زوائد و حواشی نالازم بپیراید… در شرایطی که چاپ اول کتاب در پانصد نسخه یا سیصد نسخه منتشر می‌شود… این انتظارات چقدر واقع‌بینانه/ اقتصادی است؟» و از آخرین مطالب کتاب دوم هم ترجمۀ گفتگویی است با جری (جرالد) گراس (۱۹۲۱-۲۰۱۵، ویراستار کتاب «ویرایش از زبان ویراستاران»).

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار/ علی کافی

یادداشت/ ویراستار مجری (محمدمهدی مرزی)

پروندۀ «درست و غلط در زبان فارسی»:

1. خط فارسی و درست و غلط در زبان در گفتگو با دکتر علی‌اشرف صادقی/ شهرناز اعتمادی، ابوالفضل خطیبی، امید طبیب‌زاده و محمدمهدی مرزی

2. تحول زبان و تثبیت یا معیارسازی آن؛ دو جریان مخالف و ناگزیر/ علی‌اشرف صادقی

3. هم‌اندیشی هفدهم: غلط و صحیح در زبان

4. ضرورت تعیین مبانی درست و غلط در زبان/ ابوالحسن نجفی

لهجه‌های محلی و اجتماعی در ترجمه/ علی صلح‌جو

در اهمیت/ بی‌اهمیتی ویرایش "واقعا موجود"/ مجید ملکان

گفتگو با جری گراس/ ترجمۀ مژده دقیقی

پلی میان فرهنگ ایران و افغانستان/ نیره توکلی

بازتاب/ محمدرضا افضلی