معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب گردآوری از 570 قطعۀ منتشرشده در سی شمارۀ نخست ستون «از چشمۀ خورشید» درج‌شده در مجلۀ بخارا در سال‌های 1378 تا 1391 است. نام «از چشمۀ خورشید» برای این ستون از آن رو انتخاب شده که ژاپن در آثار ادبی و تاریخ‌نامه‌های باستان، سرزمین خاستگاه هور یا برشدن‌گاه آفتاب خوانده شده که همان «خراسان» است. در آغاز سدۀ هفتم میلادی (سال 607) و در فرمانروایی ملکه سویکو و شاهزاده شؤتوکو نایب‌السلطنۀ باتدبیر او که فرستادۀ ژاپن روانۀ دربار سلسلۀ سوئی در چین شد، نامۀ نایب‌السلطنۀ ژاپن به امپراتور چین چنین آغاز می‌شد: «از امپراتور سرزمین برآمدن خورشید به امپراتور کشور غروب آفتاب». در آن روزگار ژاپن و چین را در این پهنه از زمین دو کشور بزرگ این سو و آن سوی جهان می‌شناختند. سرزمین برآمدن خورشید (نیهون یا نیپّون) را در فارسی به تساهل «کشور آفتاب تابان» ترجمه کرده‌اند؛ اما درستش همان خاستگاه هور با خورآسان (خراسان) است، چنان‌که فخرالدین گرگانی در ویس و رامین گفته است:

زبان پهلوی هر کو شناسد                            خراسان آن بود کز وی خور آسد

خورآسان را بود بعنی خورآیان                       کجا کز وی خور آید سوی ایران

قطعه‌های «از چشمۀ خورشید» جز بخش‌هایی نقل از نامه‌های دوستان و در معرفی کتاب‌ها و آثار مکتوب ایران‌شناسی در ژاپن و نیز خاطره‌نوشته‌ها، آگاهی‌هایی است که مؤلف از منابع گوناگون فراهم آورده است. مطالب تاریخی و تحلیلی را بیشتر از کتاب‌ها و تاریخ‌نامه‌ها برگرفته یا از چند منبع انتخاب و تلخیص و تلفیق کرده است و مطالب مربوط به رویدادهای روز را در مطبوعات ژاپن یافته یا هنگام شنیدن و دیدن خبرها و گزارش‌های رادیو و تلویزیون یادداشت کرده است.

این متن در سه بخش نهاده شده است: بخش اول دربردارندۀ قطعه‌ها و داستان‌های کوتاه (در 35 فصل که هر فصل مرکب از چند عنوان است)؛ بخش دوم مقاله‌ها و گزارش‌ها (شامل 7 مبحث) و بخش سوم چهره‌ها و خاطره‌ها (یادنامۀ 13 تن از معاریف ادبی و علمی و هنری و اجتماعی ایران و ژاپن) است.

در بخشی از مبحث «ایران‌پژوهی ژاپنی‌ها» با عنوان «چرا فارسی می‌خوانم» آمده است: هر سال از دانشجویانم در سال دوم فارسی‌خوانیشان می‌خواهم بنویسند که چرا رشتۀ فارسی را برای تحصیل دانشگاهی خود انتخاب کرده‌اند. پاسخ‌هایشان گهگاه حاوی نکته و توجیهی گیرا است. یکی از این پاسخ‌ها را که خانم ساکورا تومی‌کاوا چند سالی پیش نوشته است در اینجا می‌آورم: «از وقتی که شاگرد دبستان بودم سرزمین چین و عربستان را دوست داشتم؛ اما دانشم دربارۀ اینجاها اندک بود، و فکر می‌کردم که فارسی و عربی یک زبان است. اما وقتی که در دبیرستان بودم یک کتاب خریدم، نوشتۀ یوشی‌کی ناکاتا. او از نویسندگانی است که دوستش داشتم، و نام این کتاب «داستان نبردهای ارسلان» (امیرارسلان) است. یوشی‌کی ناکاتا در این کتاب نوشته است که این کتااب حال و هوای سده‌های میانۀ ایران را دارد. حالا که دوباره آن را می‌خوانم می‌توانم کمی خطاها (تفاوت با حقایق تاریخی) پیدا کنم؛ اما بار نخست که داستان نبردهای ارسلان را خواندم، از آن خوشم آمد. آن داستان پر از نام‌های فارسی است، و این نام‌ها به گوشم خیلی جالب و قشنگ می‌آمد. حالا فکر می‌کنم که شاید یوشی‌کی تاناکا از کتاب شاهنامه بیش از همه نمونه و الهام گرفته است. قشنگ‌ترین اسم در این داستان‌ها برایم فرنگیس است. در داستان، او زن کاهنه است. دیگر نام شاهین را دوست دارم. ارسلان پسر شاه فارس است و با یک شاهین به نام عزرائیل دوست است. پس از آن فکر می‌کردم که اگر بتوانم به دانشگاه مطالعات خارجی اوساکا وارد بشوم، زبان چینی یا فارسی بخوانم. چینی برای اینکه داستان‌های چین قدیم را خیلی دوست دارم. اما اگر به رشتۀ چینی می‌رفتم، باید ادبیات امروز چین را می‌خواندم؛ و آثار تازۀ ادب چین برایم جالب نیست. دیگر اینکه راستش آهنگ زبان چینی به گوشم چندان دلنشین نمی‌آمد. دیگر اینکه در کتاب معرفی رشته‌های این دانشگاه عکس استاد رشته فارسی آمده که خیلی خوب است، پس رشتۀ فارسی را برگزیدم». (ص 282)

فهرست مطالب کتاب:

بخش اول: قطعه‌ها و یادداشت‌های کوتاه

خاندان امپراتوری

تاریخ ژاپن

جنگ؛ هیروشیما، ناگاساکی

سیاست و حکومت

اقتصاد

دادگستری

آموزش

ورزش

علم و فناوری

ترقی ژاپن؛ ساخت ژاپن

رفاه، بهداشت و درمان

خانواده

جامعۀ ژاپن

منش ژاپنی‌ها

شهر و مدیریت آن

طبیعت، محیط زیست، و حیات وحش

آداب و رسوم، عادات، خرافه‌ها و باورها

جشن‌ها و جشنواره‌ها

میراث فرهنگی

آئین‌ها و نیایش‌ها

ادبیات ژاپن

زبان و خط ژاپنی

ادب ژاپنی؛ نامه‌نگاری

نام و نامگذاری

روحیۀ ژاپنی

اندیشه و احساس (برگرفته از نوشته‌های دانشجویان فارسی‌آموز ژاپنی)

سخن‌ها و نکته‌ها

هنر و هنرمندان

رسانه‌ها

ایران و ژاپن

ایرانی‌ها در ژاپن؛ مسافران ژاپنی در ایران

چیزهای ژاپنی

ایران‌پژوهی ژاپنی‌ها

خاورشناسی در ژاپن

ژاپن در جهان

باستان‌شناسی

بخش دوم: مقاله‌ها و گزارش‌ها

شاهدخت ساسانی در ژاپن

حمام در ایران و ژاپن از نگاه مسافران

پسران صحاف‌باشی؛ دیدار سرهنگ ژاپنی و سرتیپ ایرانی در یکصدوچند سال پیش

هیئت سفارت ژاپن در دربار عثمانی

جنگ روس و ژاپن پس از یکصدسال

ایران و خاورمیانه‌شناسی در ژاپن

زیارت سال نو

بخش سوم: چهره‌ها و خاطره‌ها

استاد مینوبو هوندا

یادی از ماتسوشیتا

بانری نامی‌کاوا، عکاس هنرمند

عموی شرق‌شناس امپراتور ژاپن

یادی از میچیو ناگای هوادار دگرگونی در نظام آموزشی ژاپن

نامیو اِگامی

یادی از استاد گیکّیتو ایتو

میکی «آقاتر» از آن بود که نخست‌وزیر بماند

کنزو تانگه

مغبون زندگی: چهره‌ای از میان زنان نویسندۀ ژاپن

کازوهیده کاتو

کاش صدفی ته دریا بودم (به یاد ماساتوشی ساکائی)

یادی از همایون صنعتی

ایشی ساکوتا