معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

داستان "داد" و "بیداد" شاهان و رویدادهای دربار ایشان، از دیرباز مورد علاقۀ مردم بوده است تا آنجا که گاه «قصه کردن» را «داد و بیداد نمودن» می‌گفتند. در طلیعۀ آشنایی ایرانیان با ادبیات داستانی مدرن، ترجمۀ داستان‌های «داد و بیداد» در دستور کار قرار گرفت که می‌توان آن را نشانۀ «حسن انتخاب» مترجمان ایرانی و تعهدشان به ارتباط با بوم خود دانست.

آنچه در این کتاب آمده، ترجمه‌ای از کتاب «abdul_hamid intime» تألیف نویسنده‌ای با نام مستعار "ژرژ دوریس" است. این اثر به زبان فرانسه نوشته شده و چاپ نخست آن در 274 صفحه به همراه دیباچه‌ای به قلم "پی‌یر کیلارد" نویسندۀ فرانسوی در سال 1901 میلادی در انتشارات «استوک» پاریس منتشر شده است. موضوع کتاب بررسی انتقادی کارنامۀ سلطان عبدالحمید دوم ـ از سال 1876 تا 1909 به مدت 33 سال رهبری امپراتوری عثمانی را بر عهده داشت ـ و ریکرد نویسنده، ترسیم «یک تصویر نزدیک و شخصی از عبدالحمید» بوده است.

مصنف این کتاب ژرژ دوریس یکی از نجبای یونان است و از ابتدای عمر با مردمان سیاسی و مقربان سلطان عبدالحمید دوم پادشاه عثمانی و اجزای «یلدوز» معاشر و از جملۀ آنها محسوب می‌شده است. این شخص عاقل زیرک، مبنای کار خود را به کنجکاوی و دانستن اخبارات یلدوز گذاشت؛ چون اخبارنویسی بعضی از روزنامه‌های بزرگ اروپا را متعهد شده بود. این شخص عالم و باهوش زبان فرانسه را خوب تحصیل کرده که در نهایت فصاحت حرف می‌زند و خوب می‌نویسد.

حاج علیقلی‌خان بختیاری سردار اسعد تقریباً هم‌زمان با انتشار این اثر در پاریس، ترجمۀ آن را آغاز کرد و دو سال پس از انتشار نسخۀ فرانسوی، موفق به اتمام ترجمۀ فارسی شد؛ هرچند به دلیل شرایط خاص سیاسی حاکم بر ایران و مناسبات قاجار و عثمانی، زمینه را برای انتشار عمومی آن فراهم ندید تا شش سال بعد که سلطان عبدالحمید دوم به فتوای روحانیون اهل سنت از سلطنت عزل شد، در پی پیشنهاد آرشاک‌خان آجودان همایون، موافقت کرد نسخه‌ای از آن را برای چاپ به مطبعۀ شاهنشاهی با مدیریت عبدالله قاجار بسپارد. به این ترتیب کتاب «تاریخ حمیدی» در آذر 1288 شمسی منتشر شد.

مطالعۀ این کتاب برای علاقمندان به تاریخ تحولات فکری ایرانیان، مشروطه‌پژوهان، عثمانی‌پژوهشان، ارمنی‌پژوهان، پژوهشگران تاریخ ادبیات داستانی و تاریخ ترجمه در ایران مفید و جالب توجه است.

در این چاپ تصحیح‌شده، هیچ تغییر و جابجایی در متن اصلی سربی سال 1288 هـ.ش ایجاد نشده و توضیحات مصحح در پاورقی آمده است. گاه به ضرورت توضیحاتی درون قلاب [] داخل متن افزوده شده که قابل تفکیک از متن اصلی است. نقطه‌گذاری متن، برابر عرف بنگاه‌های چاپ و نشر تنظیم شده است. همچنین معنی واژگان دشوار در واژه‌نامۀ انتهای کتاب آمده است.