معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

یکی از مسائلی که بشر در طول سده‌ها بیش از همه دربارۀ آن اندیشیده، این است که منشأ چیزهایی که گرداگرد خود می‌بیند، خورشید، ماه، ستارگان، جانوران، گیاهان و طبعاً منشأ خود او چیست، این چیزها از کجا آمده‌اند و اگر از جایی آمده‌اند، در حال حاضر رابطۀ آنها با جایی که از آن آمده‌اند چیست و سرانجام کار آنها چه خواهد بود. این مهم‌ترین پرسش آدمیان را ابن عربی پاسخ داده است. تفسیر و توجیه او در این باب به گونه‌ای است که می‌توان گفت خاص خود اوست و نظیر آن بین مؤلفان دیگر دیده نمی‌شود؛ از این رو می‌توان گفت او در این مسئله مؤلفی نوآور است. در صفحات این کتاب هم حیات و هم آثار این مؤلف بررسی شده و هم کوشیده شده چشم‌اندازهای دربارۀ این موضوع پیدا و به خواننده ارائه شود.

 معنای «وجود»، حقیقت و مراتب آن از مهم‌ترین و چالش‌برانگیز‌ترین مباحث فلسفه و عرفان اسلامی است. چنان‌که دغدغه فهم حقیقت هستی، به ذهن هر انسانی که به دنبال دریافت حقیقت خود و آنچه از آن به وجود آمده است، سرک می‌کشد. اهمیت این مسئله در این است که فهم وجود مبنای هر منظومه فکری و معرفتی را فراهم می‌آورد. به همین دلیل می‌توان گفت این دغدغه، از بنیادی‌ترین مسائل اندیشه بشری به‌شمار می‌آید. البته این موضوع بحثی بسیار دقیق است که فیلسوفان و عارفان اندیشمند را قرن‌ها به خود مشغول ساخته است. از این‌رو پرداختن به اینگونه مسائل، مخاطب خاص خود را می‌خواهد. بنابراین برای هر خواننده‌ای ـ بدون سپری کردن مباحث مقدماتی فلسفه و عرفان ـ مطالعه در پژوهش‌های وجودشناسی فلسفی و عرفانی آسان نخواهد بود.

وجودشناسی ابن عربی نیز از این قاعده مستثنا نیست؛ زیرا نظریات او در باب وجود یکی از پیچیده‌ترین مباحث هستی‌شناسی به‌شمار می‌آید. وی از نظریه‌پردازان عرفان و صوفیانی است که در قرن ششم هجری می‌زیست. آراء و نظریات او در خصوص هستی و مراتب آن، زمینه خوبی است تا تحقیقی دقیق در این موضوع صورت گیرد. محمود اِرول قلیچ نیز از پژوهشگرانی است که به این مهم دست زده و این کتاب در حقیقت، گزارشی است در «وجود و مراتب آن» از نگاه ابن عربی. البته با اینکه موضوع این کتاب یعنی بحث از حقیقت هستی و فهم آن، دغدغه‌ای فراگیر است که اندیشه هر انسانی را به تکاپو وامی‌دارد، اما خواننده‌ای می‌تواند بحث‌های آن را به درستی دریابد که با حوزه فلسفه و عرفان آشنایی درخوری داشته باشد.

این کتاب رساله دکترای نویسنده است که در چهار بخش تألیف و تدوین شده است. بخش اول به «محی‌الدین ابن عربی؛ نگاهی کلی به زندگی و آثار» او می‌پردازد. بخش دوم به وجود و مراتب آن، اصطلاح و تاریخ اختصاص دارد. بخش سوم وجود و مراتب آن در نظر ابن عربی را مورد کنکاش قرار می‌دهد و در بخش پایانی، نویسنده تأثیرات دیدگاه‌های ابن عربی درباره وجود را بررسی می‌کند. دیدگاه ابن عربی درباره هستی و مراتب هستی یا به تعبیر اصلی آن، وجود و مراتب وجود، منظومه‌ای معرفتی و مجموعه آگاهی‌هایی است درباره خدا، هستی، عالم و انسان که به تعلیم کلمه محمدی و به یاری کشف و شهود از درون لایه‌های شریعت احمدی به دست آمده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

بخش اول: محیی‌الدین بن عربی؛ نگاهی کلی به زندگی و آثار

1. زندگی

2. آثار

3. دیدگاه‌های کلی

4. تأثیرات

بخش دوم: وجود و مراتب آن؛ اصطلاح و تاریخ

1. اصطلاح

2. تاریخ: دیدگاه‌های پیش از ابن عربی

بخش سوم: وجود و مراتب آن در نظر ابن عربی

1. هستی‌شناسی

2. اولین تفسیر وجود یا «یافتن»

3. تفسیر دوم وجود یا «شدن»

4. معارضات و مؤیدات بعدی

بخش چهارم: تأثیرات دیدگاه‌های ابن عربی دربارۀ وجود

1. تأثیرات ویژۀ دیدگاه ابن عربی دربارۀ وجود

2. تأثیرات عام وجودشناسی ابن عربی

نتیجه