معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هرکسی که تبیینی از یک مذهب عرضه می‌کند، بازنمودی از حقیقت را می‌نمایاند و به هر میزان که خود به حقیقت باور داشته باشد و بدان نزدیک باشد، تبیین وی واقعی‌تر خواهد بود. کربن به اینکه تشیع حقیقی است، باور دارد. و حقیقتی که در اینجا مطرح است جامع و دربرگیرندۀ ظاهر و باطن است و با نجات انسان و رستگاری وی مرتبط است؛ انسانی که با مرگ تمام نمی‌شود، بلکه از نشئه‌ای به نشئۀ دیگر منتقل می‌شود. به این ترتیب است که کربن تشیع را در بطن مطالعات تطبیقی با انواع گنوس/ عرفان و از جمله گرایش‌های عرفانی یهودی و مسیحی می‌نشاند و در این میان به علوّ تشیع اعتقاد دارد.

این کتاب که دربردارندۀ چهار مجلد حجیم است، عصاره‌ای از مهم‌ترین پژوهش‌های «طرح همه عمر» کربن را دربر دارد. از مجموع هفت دفتر که در چهار مجلد این اثر گردآمده‌اند، دفتر اول حاوی وجوه مبنایی امامیه، یعنی شیعۀ دوازده‌امامی است. در استخراج این مبانی به سرچشمۀ آنها، یعنی احادیث صادرشده از خود امامان نظر داشته است و با این حال بازتاب و بسط این احادیث در بزرگ‌ترین شارحان سخنان ائمه در عصر صفوی نشان داده شده است. در این کتاب شاهد فصول مشترک میان هرمنوتیک معنوی (یعنی تأویل) به کار گرفته شده در تشیع و در مسیحیت و نیز مسائل مشترک در امام‌شناسی شیعی و مسیح‌شناسی خواهیم بود. دفتر دوم (دومین مجلد) تماما به طرح «احیاء» که مجموعه آثار سهروردی (قرن ششم هجری) متضمن آن است، می‌پردازد. فلسفۀ وی عبارت است از یک فلسفۀ نور که می‌بایست همچنان پژوهش‌های متعددی به بررسی تطبیقی و مقایسۀ آن با فلسفۀ نور قرون وسطایی غرب (فلسفۀ روبرت گروستست) اختصاص یابد. تمام دفتر سوم (در سومین مجلد) که به روزبهان بقلی شیرازی اختصاص یافته است، به طرح مسائلی منتهی می شود که در حلقه «خاصان محبت» گرد آمده پیرامون دانته و نیز دیگرانی قبل از وی مطرح بوده است. دفتر چهارم (در سومین مجلد) به معرفی تنی از چند برجسته‌ترین چهره‌های مابعد الطبیعی تشیع و تصوف (سیدحید آملی، علاءالدوله سمنانی) اختصاص دارد. دفتر پنجم (در چهارمین مجلد)، از طریق شناساندن چند شخصیت شامخ، به معرفی مکتب اصفهان می‌پردازد. دفتر ششم (در چهارمین مجلد) معنای شیخیه را آشکار می‌سازد و سرانجام دفتر هفتم (در چهارمین مجلد) به طور کامل به امام دوازدهم به مثابه قطب و نقطه تمرکز شور و اشتیاق شیعی که در اندیشه فتوت یا جوانمردی اوج می‌گیرد، اختصاص می‌یابد. در این جا ما خودبخود شاهد مقارناتی میان این سنت با سنت‌های شهسواران (شوالیه ها) در غرب و نیز با سنت یوآخیمی‌ها خواهیم بود.

این کتاب مهم‌ترین اثر هانری کربن است و اهمیت جلد نخست این مجموعه نیز در آن است که کربن به طور ویژه به تشیع دوازده امامی پرداخته که به ویژه بعد از دوره صفوی در ایران رواج داشته است. کربن علاقه بسیاری در تشیع داشته و در مکالمات او با علامه طباطبایی مطالب بسیاری در این‌باره وجود دارد.

فهرست مطالب جلد اول:

بخش اول: تشیع و ایران

بخش دوم: مفهوم تشیع دوازده‌امامی

بخش سوم: جهاد معنوی تشیع

بخش چهارم: پدیدار کتاب آسمانی

بخش پنجم: باطن‌گرایی و تأویل

بخش ششم: نبوت و امامت

بخش هفتم: معنای امام برای معنویت شیعی

فهرست مطالب جلد دوم:

بخش اول: طرح عظیم همه‌عمر

بخش دوم: حکمت اشراق

بخش سوم: خورنه و فرشته‌شناسی

بخش چهارم: خورنه و جام سپند

بخش پنجم: داستان عقل سرخ و حکایت عرفانی ایرانی

بخش ششم: «قصة الغربة الغربیة» و حکایت عرفانی

بخش هفتم: سنت «اشراقی / مشرقی»