معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زبان‌ها و گویش‌های ایرانی گنجینه‌ای ارزشمند و پشتوانه‌ای سترگ برای زبان پارسی‌اند که با بررسی آنها بسیاری از ناشناخته‌های زبان‌شناختی زدوده و با واکاوی این کان‌های پرگوهر بخش‌های ناشناخته‌ای از فرهنگ ایران‌شهر بازشناسی می‌شود.

زبان بلوچی اگرچه بخشی از زبان‌های ایرانی است، مانند گویش‌های دیگر ایرانی، در هزاران سال و در دادوستد قومی و ریشه‌های زبانی، دچار دگرگونی‌هایی شده و امروزه با واژه‌های فارسی که این خود همان سرنوشت را داشته است، دگرگونی‌هایی پیدا کرده، به ویژه آنکه بنیادهای دستوری ویژۀ خود را نیز نگه داشته است. در مورد دگرگونی زبان‌ها، افزون بر بلوچی، همانندهای دیگری هم در جغرافیای امروزی ایران می‌بینیم؛ مثل گویش‌های کردی، تالشی و تاتی، لارستانی و دری زرتشتیان و بخش‌های مرکزی ایران و ... .

بلوچی از دید زبان و تاریخ و فرهنگ در خانوادۀ گویش‌های ایرانی جا می‌گیرد، ولی هنوز انگشت‌شماری از واژگان کهن‌تر خود را با گذشت هزاران سال نگه داشته و کاربرد همان واگویی و هجاهای اوستایی و سانسکریت را دربر می‌گیرد و همچنان نزدیکی آشنایی با فارسی امروزی دارد.

در روزگاری نه‌چندان نزدیک بخش از مردم بلوچ‌زبان برای پاره‌ای از نیازها و نگه‌داشت برماندهای فرهنگی خود، بر آن شده‌اند که ابزاری برای نوشتن فراهم آورند؛ از این رو خطی بر پایۀ خط نستعلیق و ساختار بنیادین آن گشوده‌اند. این خط به جز چند حرف که بنا به بایستگی وجود آواهای گویشی است و افزوده شده است، روی‌هم‌رفته مانند خط فارسی است. در این خط برای درست خواندن واژگان، زیروزبری برساخته‌اند که یادآوری آن بیجا نیست؛ برای اَ ـ ءِ و اُ ـ ءُ باریک‌بینی ویژه‌ای به کار می‌رود و به‌خوبی کارساز است.

از ویژگی‌های این زبان، تلفظ «ذال معجمه» است، در کتابت «یای معروف و مجهول» رعایت می‌شود و «واو معدوله» در جای خود ادا می‌گردد.

زبان بلوچی خویشاوندی نزدیکی با کردی داشته و با اوستایی و سانسکریت نزدیکی دارد و از این‌رو نیز نژادگی خود را بیشتر نگه داشته است.

این کتاب پس از پیش‌گفتار و ذکر الفبای بلوچی، نشانه‌های مصدر در بلوچی، حالات مصدری در زمان‌های گوناگون از مصدر و تعدادی از مصدرهای بلوچی در سه بخش سامان یافته است. بخش اول فرهنگ پارسی ـ بلوچی است. بخش دوم فرهنگ بلوچی ـ فارسی است. در بخش سوم که پیوست‌ها نام گرفته است، گروهی از واژگان و اصطلاحات و تعابیر بلوچی آورده شده است؛ از قبیل نام خرماها، ماهی‌ها، نام گیاهان، نام درختان، زبانزدهای بلوچی و ... .

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

الفبای بلوچی

نشانه‌های مصدر در بلوچی

حالات مصدری در زمان‌های گوناگون از مصدر

پاره‌ای از مصدرهای بلوچی

بخش نخست: فرهنگ پارسی ـ بلوچی

بخش دوم: فرهنگ بلوچی ـ پارسی

بخش سوم: پیوست‌ها:

نام خرماهای بلوچستان

ماهی‌های بلوچستان

نام گیاهان بلوچستان

نام درخت‌های بلوچستان

زبانزدهای بلوچی

نام‌گذاری پسران و دختران در بلوچستان

سرچشمه‌های بلوچی بهره گرفته شده از کسان و نوشته‌ها