معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

امیرمحمود یمین الدین فریومدی از شاعران نامدار اوایل قرن هشتم هجری است که در انواع قالب‌های شعر همچون قصیده، غزل، قطعه، مثنوی، رباعی، ترکیب‌بند، ترجیع‌بند و مستزاد تجربه‌هایی دارد که از این مجموعه غزل و به ویژه قطعات او به لحاظ موضوع اهمیت ویژه‌ای دارد. در این کتاب گزیده‌ای از زیباترین اشعار این شاعر شیعی مذهب آورده شده است.

استاد غزل حافظ برابر اقوال مختلف تذکره‌نویسان در ولادت ابن یمین نزدیک به هفتادسال یا کمتر پس از ابن یمین می‌زیسته است و همچنین بر اهل فن پوشیده نیس حافظ از جمله شاعرانی است که نسبت به شعر شاعران هم‌دوره و قبل از خود نظر داشته است و آن را به وجه احسن بدل کرده است. ابن یمین در غزلی می‌گوید:

آمدم بار دگر بر سر پیمان شما                                  که ندارم پس از این طاقت دیدار شما

بر سرم افسر شاهی نبود خوش‌تر از آنک                     دست و پا بسته به زنجیر به زندان شما

حافظ از این ردیف و قافیه بهره گرفته و می‌گوید:

ای فروغ ماه حسن از روی رخشان شما                      آبروی خوبی از چاه زنخدان شما

عزم دیدار تو داردريال جان بر لب آمده                       بازگردد یا برآید، چیست فرمان شما؟

ابن یمین در برخی از موارد تعابیر خاص خود را دارد که ممکن است برخی از آن چندان خوشایند نباشد، همچون دیده شدن دل (قلب) در زیر پوست. اما بی‌تردید بعضی تعابیر او بسیار شاعرانه و مطبوع است و تا امروز هم حلاوت و تازگی خود را حفظ کرده است. شاعر به معشوق می‌گوید: اگر تو را من از دور نگاه کنم، از بس که روی تو نرم و لطیف است، می‌ترسم جای نگاه من بر صورت زیبای تو ماند:

ترسم که نشان بر رخ زیبات بماند                  از غایت لطف ار کنم از دور نگاهت

در قطعات او که بیشتر جنبۀ حکمت و موعظه در آن مطرح است، ترکیب «بود و نبود» تکرار شده است:

صاحب نظری خوش سخنی فرموده است                                بشنو که در آن مغز خرد آسوده است

گفته‌ست که زشت و نیک چون بر گذر است                             نابوده چو بوده بود، چون نابود است

ابن یمین بسیار نادر ارسال المثل آورده، ولی ابیات قابل ملاحظه‌ای از اشعارش به ویژه قطعات خود ضرب‌المثل شده‌اند:

آن‌کس که بداند و بداند که نداند                               اسب طرب از گنبد گردون بجهاند

وآن‌کس که نداند و بداند که نداند                             هم خویشتن از ننگ جهالت برهاند

و‌آن‌کس که نداند و نداند که نداند                             در جهل مرکب ابدالدهر بماند

ابن یمین در مورد شیوۀ رندی خود سخن گفته است. البته باید در نظر داشت که امروزه رند باز معنایی منفی دارد؛ ولی در گذشاه و در عرفان امتیازی باطنی است:

بیشتر زین که رندوش بودم                          کار من داشتی هزار فروغ

وین زمان گر برای مصلحتی                                    دم زهدی زنم همی به دروغ           

کارم از فقر و فاقه گشته چنانک                    نرسد نان به تره، تره به دوغ

ور برای رعایت ناموس                               می‌زنم در گرسنگی آروغ

در این کتاب منتخبی از زیباترین اشعار ابن یمین آورده شده است با رعایت رسم المعیار و شرح و معنای واژگان دشوار.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

قصاید

غزلیات

قطعات

مسمط و مستزاد

رباعیات

مثنوی