معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

اولین همایش بین‌المللی میراث مشترک ایران و عراق، در حالی برگزار شد که سابقه‌ای بدین گستردگی در موضوعات و رویکردها نداشت. دبیرخانۀ همایش بیشترین همت خود را به انتشار و عرضۀ آثاری قابل توجه و ارزنده در حوزۀ مطالعات ایرانی ـ عراقی معطوف داشت و در کنار جمع‌آوری مقالات ـ که از مهم‌ترین ثمرات این همایش بود ـ به انتشار کتاب‌هایی با موضوعات گوناگون اقدام نمود. حاصل مقالات جمع‌آوری شده در حدود 40 جلد است که 28 جلد از آن منتشر شده و در این سایت مجموعه‌های مرتبط با حوزۀ زبان و ادبیات فارسی معرفی خواهند شد.

دفتر هفتم از این مجموعه مقالات دربارۀ مطالعات کردی و دربردارندۀ نه مقاله است.

در چکیدۀ مقالۀ «مولوی کرد و مسئلۀ کلام الهی» آمده است: عبدالرحیم تاوه‌گوزی، مشهور به مولوی و متخلص به معدوم (1806ـ 1882 م/ 1220 ـ 1300 هـ) یکی از بزرگ‌ترین عالمان، عارفان و شاعران زبان و ادب کردی است. آفرینش‌های او به زبان شعر مشهورتر از آن است که نیاز به معرفی باشد. او علاوه بر دیوان شعر هورامیش، سه منظومۀ مهم دیگری به زبان‌های کردی سورانی، فارسی و عربی سروده است. این منظومه‌ها که در علم کلام اسلامی گفته شده، نسبت به دیوان شعر هورامیش کمتر مورد توجه ناقدان و پژوهشگران قرار گرفته است.

نگارنده در این مقاله که با روش تحلیلی ـ توصیفی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای انجام شده است، قصد دارد ضمن برشمردن دیدگاه و نظر متکلمان اسلامی در رابطه با کلام الهی، رأی و نظر مولوی کُرد را هم در این سه منظومه مورد واکاوی و بررسی قرار دهد. نتیجه‌ای که از این پژوهش حاصل می‌شود، گویای این مسئله است که اگرچه مولوی کُرد در استدلالات خود گاهی نظریات ویژه‌ای دارد؛ اما سعی می‌کند در جهت اثبات اندیشه‌های ابوالحسن اشعری و گاهی ماتریدی آن را به کار ببرد.

در مقالۀ «خاندان کُرد زهاوی میراث مشترک ایران و عراق» آمده است: روابط متقابل و دوسویه میان ملل عالم هم‌جوار، از دیرباز مرسوم و متداول بوده است. در این میان دو کشور ایران و عراق در طول تاریخ ارتباط تنگاتنگی از نظر سیاسی، فرهنگی، ادبی، جغرافیایی و مذهبی داشته و دارای مشترکات فراوانی هستند. شناخت و شناساندن میراث‌های مشترک بر تحکیم روابط دو ملت اثرگذار است. یکی از خاندان‌هایی که می‌توان از آن به عنوان میراث مشترک دو سرزمین یاد کرد، خاندان کُرد زهاوی است. پدر این خانواده محمد فیضی زهاوی (1803 ـ 1890 م) مفتی بغداد بود و به زبان‌های عربی، فارسی، کردی و ترکی شعر می‌سرود و از طرفی به مدت هفتاد سال به تدریس علوم اسلامی و فرهنگ عربی در بغداد مشغول بود. دو تن از فرزندان محمد فیضی بیش از دیگران به شهرت علمی و ادبی دست یافتند: محمد سعید زهاوی (1853 ـ 1921 م) که بعد از پدرش به مقام افتاء رسید و مفتی بغداد شد. بعد از اضمحلال خلافت عثمانی عهده‌دار منصب اوقاف بغداد شد و از سلاله این شخص می‌توان از شیخ امجد زهاوی (1882 ـ 1300 م) آخرین مفتی بغداد نام برد. از دیگر مشاهیر این خاندان جمیل صدقی زهاوی (1863 ـ 1936م ) است که یکی از مهم‌ترین پرچمداران نوگرایی در شعر معاصر عربی محسوب می‌شود. وی سردبیر و نویسنده مجله الزوراء و مدیر چاپخانه الحکومه بود. از ایشان آثار متعددی به جای مانده که دلیل بر فضل و دانش اوست. این مقاله در پی این است تا این خانواده و آثار علمی و ادبی‌شان را با روش تحلیلی ـ توصیفی معرفی نماید. سؤالاتی که این نوشته درصدد پاسخ به آن است این می‌باشد: جایگاه و دست‌آوردهای این خاندان چیست؟ فرهنگ و ادب ایران و عراق چه بازتابی در آثار افراد این خاندان داشته است؟ و چه پیوندهایی با فرهنگ و ادب معاصر فارسی و بزرگان آن داشته‌اند؟

فهرست مقالات کتاب:

خاندان کُرد "زهاوی" میراث مشترک ایران و عراق/ شمس حسینی، علی نظری

نقش کردهای عراق در ثورة العشرین/ سیدمحمد شیخ احمدی

جغرافیای مذهبی شافعیان در مناطق کردنشین ایران و عراق عصر سلجوقی/ زیبا شمسی

بررسی جامعه‌شناختی صورت‌بندی اقتصادی ـ اجتماعیِ مناطق کردنشین ایران/ بهمن باینگانی

مولانا خالد نقشبندی/ نظام علی دهنوی

کردهای خوزستان به مثابۀ پل ارتباطی ایران و جنوب عراق/ یاسمین مجتهدپور

نقش زنان کرد در عرصه علم و فرهنگ/ مریم فرزانه

جایگاه بابان در روابط ایرانی ـ عثمانی از سقوط صفویه تا اواخر افشاریه/ هه ردی مهدی میکه

مولوی کرد و مسئلۀ کلام الهی/ جمال احمدی