معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب ترجمه‌ای است از مقالۀ مفصلی از گارنیک آساطوریان که به زبان انگلیسی و تحت عنوان Prolegomena to the study of the kurds تقریباً ده سال پیش در مجلۀ ایران و قفقاز به چاپ رسیده است. این کتاب در عین حال که مبانی کردشناسی را بررسی می‌کند و به اصول کلیدی این رشتۀ علمی می‌پردازد، قسمت عمدۀ آن به بحث دربارۀ روش‌شناسی اختصاص داده شده است.

نویسنده در این کتاب مرور جامعی دارد بر تقریباً همۀ جنبه‌های مرتبط با مطالعات کردشناسی که به تاریخ قومی، هویت، مذهب، زبان و ادبیات کردها مربوط می‌شود. نویسنده برای شرح و تفسیر موضوعات مربوطه از همۀ داده‌ها و منابع در دسترس، از جمله منابع قدیمی و قرون وسطایی، به‌ویژه منابعی که هرگز پیش از این در رابطه با موضوعاتی از این دست بررسی نشده بودند، به طور گسترده استفاده کرده است.

مروری جامع در این کتاب بر تقریباً همۀ جنبه‌های مرتبط با کردها شماری از مسائل مهم در رابطه با تاریخ تطور و شکل‌گیری قومیت کرد، خاستگاه نژادی آنها، هویت، مذهب، زبان و ادبیات کردها را روشن می‌کند و در عین حال محدودۀ مفاهیم و اصول بنیادین روشن‌شناختی را که براساس آنها تحقیقات آینده در این حوزه باید انجام گیرند، گسترش می‌دهد. یافته‌های زبان‌شناسی و شواهد مربوطه در منابع تاریخی ـ گرچه به شکل پراکنده ـ بویژه به فهم معتبرتری از دوران پیشین تاریخ کردها و موضوعات مرتبط کمک می‌کند. با تحلیل داده‌های تاریخی و زبانی این نکته روشن می‌شود که قلمرو قومی کردها یا خاستگاه نژادی آنها بیشتر به سمت جنوب بوده تا جغرافیای کنونی که در آن ساکن هستند.

واژۀ کرد، چنان‌که از منابع ذی‌ربط برمی‌آید، به احتمال قوی در ابتدا یک برچسب اجتماعی بوده است، به معنی «کوچ‌رو، چوپان، دامدار»، گرچه از نام یک قوم باستانی غیرایرانی برگرفته شده است. در رابطه با قوم‌نام کرمانج واضح است که بایستی آن را به عنوان یک محصول مربوط به دوران اخیر دانست که از محیط اجتماعی کردی ـ ارمنی به منصۀ ظهور رسیده است.

تجزیه و تحلیل داده‌های موجود ـ غالباً داده‌های زبانی ـ بستر ثابتی برای تعریف گاه‌شماری نسبی و مسیرهای احتمالی مهاجرت‌های کردها را به سمت شمال فراهم می‌آورد، که در نتیجه منجر به سرازیرشدن سیل عظیمی از آنها به درون سرزمین‌های تاریخی ارامنه، که همانا امروز کردستان ترکیه نامیده می‌شود، شد ـ رخدادی که بنابر اقوال بعد از قرن 16 میلادی به‌وقوع پیوسته است. نخستین روابط کردها با ارمنیان، که ظاهراً ماهیت برخوردهای گاه‌وبی‌گاه را داشته است، آن‌طور که به وضوح توسط وام‌گیری‌های واژگانی و برخی اطلاعات تاریخی نشان داده شده است، بایستی به سده‌های 11ـ12 برگردد و منطقۀ تقابل بین این دو قوم به‌احتمال زیاد جایی نزدیک حوزۀ آبگیر دریاچۀ وان و به سمت جنوب بوده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مؤلف بر ترجمۀ فارسی

مقدمه: نکاتی چند در روش‌شناسی

1. زبان

2. ادبیات

3. مذهب

4. کردستان ـ سرزمینی خیالی؟

5. نام‌های قومی کردها

6. خاستگاه نژادی کردها

7. مهاجرت به شمال و ظهور یک واقعیت جدید جمعیتی ـ قومی در منطقه

8. داده‌های زبانی به مثابۀ شواهد تاریخی

سخن پایانی

کتاب‌شناسی