معرفی کتاب

روان‌شناسی زبان ریشه در سنت زبان‌شناسی چامسکیایی قرار دارد و موضوعات اصلی آن دربردارندۀ فراگیری زبان نخست، زبان دوم، تولید گفتار و درک گفتار می‌شود و در واقع این واژه ترجمۀ Psycholinguistics  است؛ اما آنچه در حوزۀ مطالعاتی روان‌شناسان قرار می‌گیرد در واقع Psychalogy of langueg است که در حیطۀ گسترده‌تری را دربر می‌گیرد در مباحثی مانند حافظه، تمرکز، پردازش محتوای تفکر، تصمیم‌سازی را شامل می‌شود.

روان‌شناسی زبان نام شاخۀ علمی نسبتاً جدیدی است که از محل تلاقی زبان‌شناسی و روان‌شناسی جوانه زده است. موضوع این علم مطالعۀ جنبه‌های ذهنی زبان یا به عبارت دیگر رابطۀ ذهن و زبان است. پیشرفت عصب روان‌شناسی هنوز به آنجا نرسیده است که ما را از کاربرد واژۀ «ذهن» بی‌نیاز کند.

روان‌شناسی زبان با وجود آنکه علمی نوخاسته است، به سرعت رشد کرده و مسائل متنوع زیادی را در حوزۀ پژوهش‌های خود قرار داده است. سؤال مطرح در این حوزه این است که رابطۀ فرایندهای ذهنی و زبان چگونه است؟ آیا بدون زبان نیز تفکر امکان دارد؟ از زمانی که افلاطون گفت تفکر، حرف زدن روح است با خودش و تلویحاً گفت که هر دو یکی هستند، فلاسفه و روان‌شناسان دربارۀ رابطۀ زبان و تفکر به بحث پرداخته‌اند. کسانی که معتقدند تفکر بدون زبان امکان دارد، استدلال می‌کنند اگر ماهیت تفکر از نوع حل مسئله باشد، در این صورت بسیاری از حیوانات دیگر نیز که فاقد زبان به معنی انسانی آن هستند، فکر می‌کنند.

زبان مهم‌ترین وسیلۀ ارتباطی در جوامع انسانی است. از سوی دیگر جانوران نیز نظام‌های ارتباطی دارند و غالباً از راه نشانه‌های صوتی، حرکتی، شیمیایی و ... با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند؛ اما نظام ارتباطی انسان با نظام ارتباطی حیوانات بسیار متفاوت است؛ از این رو زبان‌شناسان برای زبان انسان ویژگی‌هایی بر شمرده‌اند؛ از جمله: جابجایی، ویژگی قراردادی زبان، ویژگی تمایز، ویژگی دوگانگی، خلاقیت و انتقال فرهنگی.

دربارۀ خاستگاه زبان افلاطون در رسالۀ شصت صفحه‌ای کراتیلوس از طریق جدلی میان سقراط، هرموگنس و کراتیلوس دیدگاه‌های زبان‌شناختی خود را دربارۀ معنای واژه‌ها، ریشه‌شناسی لغات و منشأ زبان مطرح کرده است. در این گفتگو هرموگنس با نظر کراتیلوس که برای زبان خاستگاهی طبیعی قائل است، مخالفت می‌کند. بخش عمدۀ رساله بر همین اصل می‌چرخد. کسانی که خاستگاه طبیعی زبان را باور دارند، معتقدند هر چیز نامی خاص خود را دارد. در مقابل گروه اول، عدۀ دیگری خاستگاه زبان را قرارداد می‌دانند.

داستانک‌ها در این کتاب به منظور تمرین بیشتر در مطالب زبان شناسی دستوری و راهکارهای خواندن برگزیده شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب بدین قرار است:

پیش‌گفتار

روان‌شناسی زبان

ویژگی‌های زبان

اهمیت استنباط در درک زبان

خواندن

راهکارهای مهارت خواندن

نوشتن

روان‌شناسی نثر

واحدهای زبان فارسی

داستانک