معرفی کتاب

این کتاب بر آن است تا نشان دهد که پولس سلامه شاعر لبنانی نه تنها با ادبیات و بلاغت امام علی (ع) در نهج‌البلاغه و دیگر آثار اسلامی آشناب بوده، بلکه شیفتۀ مقام و شخصیت والای حضرت علی (ع) این مرد نامتناهی شده است.

پولس سلامه در سال 1902 میلادی در لبنان در خانواده‌ای مسیحی به دنیا آمد. از یک‌سو عاطفۀ انسانی‌اش و از سویی پرورش‌یافتن در محیط اسلامی، ارزش‌های اسلامی را به وی نوشانده است. وی یکی از انگیزه‌هایی را که سبب سرودن حماسۀ الغدیر شد، نشر بخش عظیمی از تاریخ اعراب و اسلام می‌داند، گرچه قهرمانان این حماسه چندان زیاد نیستند؛ ولی هیچ یک از آنها شجاعت، دانش‌ها و خیراندیشی امام علی (ع) را ندارند و هیچ فردی چون حسین (ع) در مقابل ستمگران قیام نکرد؛ پدر برای حق زیست و شمشیرش را در جنگ بدر برای دفاع از حق از نیام کشید و فرزند در کربلا در راه آزادی به شهادت رسید؛ بدون شک اولی دست‌پروردۀ رسول‌الله و دیگری پارۀ تن او بود.

پولس سلامه در جای‌جای حماسۀ الغدیر، عشقش به امام علی (ع) را ظاهر می‌سازد؛ چنانکه می‌گوید: «اگر تشیع به معنی عشق‌ورزیدن به اهل بیت طاهر پیامبر و شوریدن بر ستم و غمناک‌شدن به خاطر مصایب امام حسین (ع) و فرزندش در طول تاریخ شیعه باشد؛ پس من شیعه‌ام».

با وجود اینکه پولس سلامه در زمرۀ بهترین شاعران عرب بوده و اولین حماسۀ اصیل اسلامی و عربی را سروده است؛ ولی وی چندان مورد توجه ادبا و تاریخ ادب‌نویسان قرار نگرفته و شاعری ناشناخته باقی مانده است. به طوری که در تاریخ ادبیات‌های معروفی همچون تاریخ الادب العربی و نیز تاریخ ادبیات عرب عمر فروخ و ... حتی به این شاعر کوچک‌ترین اشاره‌ای نشده است.

این کتاب دربردارندۀ چهار فصل است: فصل اول به زندگی‌نامۀ شاعر اختصاص یافته و سعی شده تا در کنار زندگی‌نامه، یک تحلیل و بررسی هرچند کوتاه از شخصیت وی و عناصر تأثیرگذار در تکوین شاعر ارائه شود. این فصل خود دارای پنج بخش است که بخش اول دربردارندۀ زندگی‌نامه، بخش دوم بررسی و تحلیل شخصیت وی، بخش سوم دربرگیرندۀ دیدگاه اجتماعی شاعر و نظرات خاص او دربارۀ خانواده، دوستان و نزدیکان اوست که او را تا حدی از دیگران متمایز شاخته و تا حدودی می‌توان آن را متأثر از بیماری سخت و طولانی مدتش دانست که سبب شده تا رویۀ خاصی در زندگی در پیش گیرد. در بخش چهارم این فصل به انعکاس و تأثیر بیماری بر زندگی و ادب وی اشاره شده و تلاش شده نمونه‌هایی از دیدگاه‌های او که در لابلای آثارش به چشم می‌خورد، ذکر و بررسی شود. در بخش پنجم این فصل آثار شاعر و شرح مختصری از موضوع آنها بیان شده است و چون بنا نبوده تا در این رساله به آثار منثور وی پرداخته شود، فقط به تحلیل مختصری از سبک نثر او بسنده شده است.

فصل دوم این کتاب به حماسه و حماسه‌سرایی اختصاص دارد. از آنجا که در این کتاب به یک اثر حماسی پرداخته شده، لازم دانسته شد تا بخشی به حماسه و تعریف آن و ویژگی‌های یک اثر حماسی اختصاص یابد تا خواننده با کلیاتی از این موضوع آشنا شود. در ادامۀ این فصل به حماسه‌سرایی در ادبیات عرب از ابتدا تا دورۀ معاصر پرداخته شده و معروف‌ترین حماسه‌های معاصر عرب برشمرده شده‌اند و توضیح مختصری دربارۀ هریک داده شده است.

فصل سوم به تطبیق بین حماسة عید الغدیر از پولس سلامه با حماسه‌های معروف جهان پرداخته شده و برخی از ویژگی‌های حماسی این اثر بیان شده است. این فصل دربردارندۀ دو بخش است که در بخش اول، نخست علل و انگیزه‌های روی‌آوردن شاعر به حماسه و دوم علل و انگیزه‌های انتخاب تاریخ اسلام و به ویژه حضرت علی (ع) به عنوان قهرمان حماسه از زبان خود شاعر به تفصیل بیان شده است. در پایان این بخش به منابعی که شاعر در سرودن حماسه به آنها استناد کرده، اشاره شده است. بخش دوم این فصل به ویژگی‌های حماسی عیدالغدیر اختصاص یافته و سعی شده تا ویژگی‌های حماسی این اثر مورد تحلیل قرار گیرد.

فصل چهارم به داستان حماسه اختصاص دارد و در کنار جریانات تاریخ اسلام گلچینی از ابیات مرتبط با این واقعه آورده شده است. همچنین در این بخش سعی شده تا در کنار ذکر تاریخ، مستندات تاریخی مورد قبول شیعه و اهل سنت آورده شود.

هر چند پولس سلامه دارای آثار متعدد نظم و نثر است، مهم‌ترین اثر وی منظومۀ حماسی الغدیر است که موضوع آن حوادث و وقایعی است که از زمان پیامبر اسلام تا بنی‌امیه به وقوع پیوسته است و این کتاب به بررسی و تحلیل همین منظومه می‌پردازد. 

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

پیش‌گفتار؛ فصل یکم: زندگی‌نامه، شخصیت و بررسی آثار پولس سلامه؛ فصل دوم: حماسه؛ فصل سوم: حماسۀ عیدالغدیر و ویژگی‌های حماسی آن؛ فصل چهارم: داستان حماسه و بررسی موضوع حماسه عیدالغدیر.