معرفی کتاب

اسارت اشیاء و جهان آدمی در حصار واژگانی محدود و معین که در غایت به قناعت معنا منجر شد، حادثه‌ای اجتناب‌ناپذیر بود که به مرور زمان عادتی غیر قابل تحمل را رقم زد. هم از چنین منظری بود که کلمات، کلیددار زندان معانی شدند و لاجرم برای ادامۀ استبداد زبان غالب، به خلق نظم و آیین خاص خود پرداختند. تعصب دستور زبان و قداست بی‌چون و چرای گرامر، محصول همین اخلاق زبانی است.

از نیما تا دورۀ نخست شعر گفتار ما سیره‌های لحنی و زبانی مختلفی را تجربه کردیم که هیچ کدام قادر به کشف غریزۀ زبان و ترجمان حسی حروف نبود، ما از مخابرۀ پنهان هوش اصوات و سپس فرکانس غریزی حروف غافل مانده بودیم، در پی رد پای این راز تجارب کم‌رنگ و گذرایی را می‌توان در خلال اشعار مولوی و سپس حافظ جستجو کرد. شعر گفتار گویی از کهن‌ترین خواب هزاره‌های مه‌آلود و از بطن آفرینش وهمناک به در آمده است تا در آغاز سومین هزاره، آوازخوانان و خنیاگران فطری را به سوی خویش بخواند.

شعرگفتار، پیش‌درآمدی بر مؤثر برای عبور از عصر بحران بود؛ اما امروز ما بر این باوریم که باید به متنی بالغ و متعلق به دوران فرارفتن از خویش برسیم ... تا آنجا که هر نوع سوء استفاده از این نوع شعر غیر ابزاری ناممکن شود؛ جریان قیدناپذیری شعرگفتار در تسری غیر قابل مهار آن از عرض و اندازۀ زبان آشکار و تنبل و معامله‌مند امروز خواهد بود، یعنی در واقع ما به جای مکاشفه در کلیت مضمون یک شعر، جستجو در لایه‌های پنهان زبان فارسی را آغاز کرده و سپس این زلزلۀ سازنده را تا بیرونی‌ترین لایه‌های وجودی شعر تسری می‌دهیم.

شعرگفتار همان روح جمعی جهان است که تنها خود را به مثابۀ یک اتفاق معرفی می‌کند؛ هیچ ارجاعی جز وجود خویش ندارد، تنها در این صورت است که شعر یا جهان به وحدت می‌رسد. رمزگشایی و کشف داشته‌های رازآلود و بی‌پایان رؤیاها به لذتی ابدی از دیدن و شنیدن خواهد رسید. رسیدن به ساختی که نه ویران می‌شود و نه کهنه و نه تقلیدشدنی است، تنها شبیه خود است؛ بی‌شباهت به هر آنچه پیش از او زاده شده است.

شعرگفتار کشف محض است و حتی بیشتر از زبان و کلمه در ذات اصوات و آوای هستی، صاحب نوعی زندگی مخفی و ازلی بوده است؛ مثل وجود روح اشکال و خطوط و رنگ‌ها در پیش از زمان آفرینش و بروز اولین نشانه‌های هنر نقاشی که اتفاقاً این مواد به ظاهر خام و پراکنده، در ترکیبی لاادری، هستی را به تابلویی معجزه‌آسا بدل کرده است که نه شبیه پیش از خویش است و نه هم مشابهی خواهد داشت. صورت نهایی شعرگفتار اتفاقی نزدیک به حس شورش از طریق این بازگشت به غریزۀ زبان، برای رفتن به سوی آینده‌ای متفاوت با امروز است.

فهرست مطالب این کتاب بدین ترتیب است:

شعرگفتار نفی خودکامگی است؛ منتقد به عنوان ویزیتور فرهنگی؛ شاعران جز معصومیت سلاحی ندارند؛ گفتار ما آخرین و مطلق‌ترین سیاره نیست؛ چون از عشق می‌گویی، حافظ در خانۀ تو را می‌زند؛ این شعر ایرانی است ـ دیرپا و نامیرا؛ هیچ‌کس نبودن و برای همه سرودن؛ سفر از آنجا آغاز می‌شود که راه به پایان رسیده باشد؛ همه چیز باید در اختیار عشق گذاشته شود؛ نام آن رضایت نهایی ... مرگ است؛ خورشید برای آمدن است که می‌رود؛ آنجا که گفتگو به بن‌بست می‌رسد؛ وچه تکمیلی شعرگفتار؛ شاعران رسولان روشنایی‌اند؛ با اهل همین هوا و حوصله حرف می‌زنم؛ هنگام سرایش اصلاً وجود ندارم؛ حلقۀ سوم، ورود به هزاره‌ای دیگر و چشم‌انداز فردا؛ شعر گفتار؛ می‌دانم که محکوم به نوشتن هستم؛ چنان می‌سراییم که آرزوی نیما بود؛ ما در زبان زاده می‌شویم؛ کسی جلودار دریاست نیست.