معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
 

سال‌هاست که در نقدها و مقالات مربوط به سینمای ایران، دائماً از کلمه‌ای استفاده می‌شود که در اغلب موارد سخن را در برابر مفهومی چندگانه، متناقض و تا حدودی مبهم قرار می‌دهد. کلمۀ ترکیبی «فیلمفارسی» در دهه‌های پیشین توسط یکی از اولین منتقدان ایرانی وارد ادبیات سینمایی ایران شد و تا امروز ببیش از هر کلمه و تعبیر دیگری، در مقالات و اظهارنظرهای شفاهی اغلب صاحب‌نظران سینمای ایران به کار گرفته شده است؛ اما مفهوم کلمه و مصادیق آن از روشنی کامل برخوردار نیستند و در بسیاری از موارد معانی کاملاً متفاوتی را به ذهن متبادر می‌کنند.

مبحث فیلمفارسی از هر جنبه که ارزیابی شود، مقولۀ مهمی است و همواره می‌تواند توضیح‌دهندۀ بسیاری از مشکلات و روشن‌کنندۀ راه‌های مقابله با خطاها و بی‌خردی‌های مرسوم در سینمای ایران باشد.

این کتاب بر مبنای این پرسش که «فیلمفارسی چیست؟» شکل گرفته است و نویسنده کوشیده است با گفتگو‌ها و ارائۀ مقالات از افرادی که در حوزۀ سینما فعالیت داشته‌اند، به واکاوی این مفهوم بپردازد و به پرسش‌ها پاسخ دهد.

اگرچه در معنای این کلمه اختلاف‌نظر وجود دارد، در فیلمفارسی نامیدنِ بخش عمدۀ تولیدات سینمای ایران (از آغاز تاکنون) اغلب منتقدان هم‌نظرند؛ یعنی تقریباً بدیهی انگاشته شده که بخش اصلی فیلم‌های تاریخ سینمای ایران با تبعیت از قواعد فیلمفارسی ساخته شده‌اند. بنابراین در آغازِ یک رشته مباحث تئوریک در خصوص مسائل و وقایع سینمای ایران، برگزیدن مفهوم فیلمفارسی به ‌عنوان اولین موضوع، ضروری به نظر می‌رسد.

کتاب از سه فصل تشکیل شده است؛ فصل اول با توضیحات واضعِ کلمۀ فیلمفارسی آغاز می‌شود. در این فصل نویسنده ذیل گفتگو با کسانی که مشهورترین عوامل فیلمفارسی‌ساز محسوب شده و می‌شوند، سعی در روشن‌سازی هرچه بیشتر فیلمفارسی دارد و دیدگاه سینماگران ایرانی را در دهۀ ۵۰ نمایان می‌کند. همچنین دو تن از دست‌اندرکاران سینمای گذشته و حال، تفسیر خود را از شرایط ظهور و نحوۀ تولید فیلمفارسی ارائه داده‌اند. ناصرملک‌مطیعی، علیرضا داوودنژاد و مهدی فخیم‌زاده از جمله سینماگرانی‌اند که در این فصل با آنها گفتگو شده است.

در فصل دوم دوازده مقاله از منتقدان و اهل نظر در این‌باره آورده شده است که رویکرد منتقدان و سینماگران ایرانی در دهۀ هفتاد را عیان می‌سازد. نویسنده دربارۀ اهمیت مباحث تاریخی در این پژوهش خاطرنشان می‌کند که واکنش سینماگران هر دوره، هیجان‌ها، تردیدها و سرخوردگی‌هایشان هم بخشی از دامنه‌های این بحث را شکل می‌دهد؛ به همین دلیل نباید با این رویکرد که «آنچه می‌خوانیم به دورانی سپری شده تعلق دارد» سراغ این مباحث برویم، بلکه همۀ کلنجارها برای درک معنا و کارکرد تعبیر فیلمفارسی، سهمی از اصل بحث را در خود دارند. در فصل پایانی کتاب دو میزگرد مفصل دربارۀ دو موضوع «جذابیت در سینما» و «مخاطب سینما» با حضور چهار تن از دست‌اندرکاران سینمای ایران آورده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

* مقدمۀ مؤلف

* پیش‌گفتار

* گفتگوها

گفتگو با سیامک یاسمی

گفتگو با محمدعلی فردین

گفتگو با ناصر ملک‌مطیعی

گفتگو با رضا بیک ایمانوردی

گفتگو با نقی ظهوری

گفتگو با فروزان

سمینار کارگردانان ایرانی

مردم مشتری ابتذال نیستند؛ گفتگو با علی‌رضا داوودنژاد و مهدی فخیم‌زاده

* مقالات

رویین‌تن/ خسرو دهقان

سهل‌انگاری در ساخت، واقعیت‌گریزی در مضمون/ بهروز تورانی

سینما برای ما ساخته نشده است/ جمشید ارجمند

فیلمفارسی، فرزند ناقص‌الخلقۀ سینما در ایران/ مریم امینی

بحث فیلمفارسی و مفهوم هنر توده‌ای (پاپ آرت)/ روبرت صافاریان

فیلمفارسی یک الگوی جهانی است!/ مهرداد فرید

هویت مخاطی «فیلمفارسی» و «فیلم فارسی»/ فریدون جیرانی

خاکستر و الماس/ صابره محمدکاشی

بدنامی طوطیان شکرشکن/ نغمه ثمینی

منتقدان دهه‌های سی و چهل و مبارزه با پدیده‌‌ای به نام فیلمفارسی/ محمد عبدی

منتقدان دهه‌های پنجاه و شصت و داستان‌های باورنکردنی فیلمفارسی/ اصغر عبداللهی

فیلمفارسی چیست؟/ حسین معززی‌نیا

* میزگردها

آیا سرگرمی محض می‌تواند غابت فیلمسازی باشد؟/ میزگردی با حضور عبدالله اسفندیاری، سیف‌الله داد، امید روحانی و مهرزاد مینویی

سینمای سهل‌انگار، سینماگر کم‌هوش، تماشاگر ساده‌پسند/ میزگردی با حضور عبدالله اسفندیاری، بهروز افخمی، امید روحانی و مهرزاد مینویی

* فیلمفارسی هنوز زنده است

* نمایه