معرفی کتاب

در صفحۀ 57 این کتاب ذیل، عنوان بدیهه‌سرایی و الهام آمده است:

شعر در نزد ما به ندرت فی‌البداهه سروده می‌شود. ما فقط با شعر نوشته سروکار داریم. شاعران معاصر بسیاری باید باشند که نغمۀ شعر آنها عملاً به گوش کسی نرسیده است. شعر را شاعر می‌نویسد، ناشر چاپ می‌کند و منتشر می‌سازد و تک‌تک خوانندگان در سکوت می‌خوانند. شعر ما هنری نوشته است که از گفتار مشترک دشوارتر و نیازمند درجۀ عالی‌تری از تعمق آگاهانه است.

یادآوری این نکته مهم است که این خصیصۀ شعر جدید کاملاً تازگی دارد. در زمان‌های دور قرن‌های میانی و حتی در حال حاضر در میان دهقانان مانع بی‌سوادی شاعر را از شنوندگانش جدا نمی‌سازد. زبانش با گفتار مشترک فرق دارد؛ ولی به هر حال زبان گفتاری است و نزد او و شنوندگانش یکی است. زبان را سلیس‌تر از دیگران صحبت می‌کند؛ ولی این به دلیل آن است که تمرین بیشتری کرده است. تا حدودی همۀ آنها شاعرند؛ به همین دلیل است که به طور خودی خود از زندگی روزمره‌شان سرچشمه گرفته همواره دهان به دهان از پدر و مادر به فرزندان منتقل می‌شود و تحول می‌یابد تا آنکه قوۀ بدیهه‌سرایی آنها رو به تباهی می‌رود. تنها در این هنگام است که شعر شکل ثابتی به خود می‌گیرد؛ ولی حتی در این زمان هم دارای خصلتی متمایز است. به این معنی که هر قدر هم شعر قومی از لحاظ صنعت شعری پیشرفته باشد، با این حال فاقد کیفیت هنر آگاهانه است، کیفیتی که در اینگونه شعر به چشم نمی‌خورد، مهر شخصیت فردی است؛ این امر اجتناب‌ناپذیر است؛ چون چنین شعری ساختۀ دست فرد نیست، بلکه محصولی اجتماعی است.

شاعر ابتدایی تمایزی میان هنر خود و گفتار مشترک قائل نمی‌شود. در حقیقت همان‌طور که دیده‌ایم تفاوت چندانی میان این دو وجود ندارد؛ از این رو است که او می‌تواند بدیهه‌سرایی کند. وقتی به هنر خود عینیت می‌بخشد، استعداد بدیهه‌سرایی را از دست می‌دهد؛ ولی توانایی سازگارکردن شعر با شخصیت خود را کسب می‌کند و بدین‌ترتیب به شاعری آگاه تبدیل می‌شود.

فهرست مطالب این کتاب در دو فصل بدین ترتیب است:

گفتار و فکر: انسان و حیوان، دست و مغز، آگاهی، همکاری، جمله.

هنر و شاعری: گفتار و جادو، وزن و کار، بدیهه‌سرایی و الهام.