معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زبان هستۀ اصلی فرهنگ را شکل می‌دهد. درواقع زبان ابزار بنیادین فهم رفتار بشر است و با آن می‌توان دریافت که انسان‌ها رویدادهای محیط زندگی‌شان را چگونه می‌نگرند و آنها را چگونه تحلیل و توصیف می‌کنند؟ به همین دلیل انسان‌شناسان فرهنگی با بررسی زبان در جوامع گوناگون می‌توانند دربارۀ فرهنگ یک قوم، شیوه‌های اندیشیدن و جهان‌بینی آن، دانش بیشتری را به دست آورند و به تحلیل و توصیف مناسب‌تری بپردازند. به بیان دیگر با تحلیل زبان یک جامعه می‌توان اطلاعاتی دربارۀ فرهنگ و طرز فکر آن جامعه به دست آورد.

باید یادآور شد زبان‌های محلی و منطقه‌ای ایران بعد از ورود اسلام به ایران، نقش رریشه‌های زبان فارسی را ایفا می‌کردند و به آن کمک می‌کردند تا به ظرف هویتی ایرانیان تبدیل شود؛ درنتیجه ایرانیان را از کاربرد زبان عربی بی‌نیاز کردند. با رسمیت‌یافتن فارسی دری، دیگر لهجه‌ها، گویش‌ها و زبان‌های محلی ایرانیان از بین نرفت، بلکه به صورت منطقه‌ای و محلی کاربرد خود را حفظ کردند. زبان نایینی نیز یکی از همین گویش‌ها بود که همچنان با وجود بی‌توجهی‌ها به حیات خود ادامه می‌دهد و هنوز در بخشی از کویر ایران به این زبان تکلم می‌کنند.

زبان نایینی یکی از زیرمجموعه‌های کهن زبان فارسی به شمار می‌رود که بر اساس تقسیم‌بندی زبان‌های ایرانی، به گروه جنوب شرقی از زبان‌های مرکزی ایران تعلق دارد. اردستانی، انارکی، زفره‌ای، گویش یهودیان یزد و کرمان و گویش زرتشتیان این دو شهر از دیگر اعضای این گروه زبانی به شمار می‌روند.

هنوز این مسئله روشن نشده است که آیا نایینی یک زبان است یا گویش؟ درحالی‌که برخی آن را «گویش» می‌دانند و بر این نکته اصرار می‌ورزند، گروهی دیگر آن را مانند کردی یک زبان می‌دانند و ابر اصالت این زبان تأکید می‌ورزند.

زبان نایینی یکی از اجزای زبان پارسی باستان به شمار می‌رود و به‌جز مطالعات تاریخی، این نکته را واژگانی به اثبات می‌رسانند که در هر دوی این زبان‌ها مشترک است؛ برای مثال واژۀ «روزنه» که در زبان اوستایی از پیوند «روز + نه» گرفته شده است، روز یا روزا به معنای روز و روشنایی روز است که شکل پهلوی آن نیز به صورت روز تلفظ می‌شود. کلمۀ روزنه در زبان نایینی وجود ندارد؛ اما به جای آن از کلمۀ «هورنو» استفاده می‌شود که به نظر می‌رسد شکل دگرگون‌شدۀ واژۀ «هوار» یا همان «هور» به معنای خورشید باشد.

در این کتاب نویسنده کوشیده است به ساختمان دستوری زبان نایینی بپردازد و از این طریق به بررسی بعضی واژگان این زبان پرداخته است. همچنین نویسنده کوشیده است به بررسی بعضی قواعد و کلیدواژه‌های زبان نایینی بپردازد و برای تفنن و آموزش به دیگران، کوشیده است جملاتی را به زبان نایینی برگرداند یا متونی را از این زبان به فارسی ترجمه کند. در بخشی دیگر از این کتاب، نویسنده برخی از مفردات زبان نایینی را بررسی نموده و برخی از ضرب‌المثل‌های این زبان را تشریح کرده است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: ساختمان دستوری

فصل دوم: بعضی نکات گرامری

فصل سوم: بررسی‌های فنی

فصل چهارم: همراه با زبان نایینی در شعر و ادب فارسی

فصل پنجم: جمله‌سازی با زبان نایینی

فصل ششم: ترجمه به زبان نایینی

فصل هفتم: بعضی مفردات در زبان نایینی

فصل هشتم: تحلیلی بر ضرب‌المثل‌ها

فصل نهم: اشتراکات دو زبان نایینی و کردی

فصل دهم: جدول صرف افعال