معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

تلاش برای ایجاد نهادی فرهنگی و پژوهشی بین‌المللی در دهۀ 1350 نشانگر تکاپوهای بلندپروازانۀ حکومت پهلوی در پهنۀ جهانی است که درست بعد از نمایش قدرت منطقه‌ای شاه صورت گرفت. شاه با توجه به نفوذ بین‌المللی‌اش توانست امتیاز مهم تأسیس مرکز اسناد فرهنگی آسیا را از یونسکو دریافت دارد. این مرکز قصد داشت به عنوان کانون و مرجع مطالعات فرهنگی در سطح ملت‌های آسیایی عمل کند. البته شاه پیش از این چند نهاد پژوهشی با رویکرد فرهنگی دایر کرده بود که بررسی کارکردها و فعالیت‌های آنها نقش مؤثری در فهم تکاپوی فکری و فرهنگی ایران معاصر دارد. این نهادها و از جمله مرکز اسناد فرهنگی آسیا از یک‌سو با هدف تقویت رویکرد باستان‌گرایانه و سرپوش‌نهادن بر مشکلات سیاسی و هویتی داخلی و از سویی دیگر با هدف نشان‌دادن سیمایی متفاوت از حکومت ایران و واقعیت‌های کشور صورت می‌گرفت تا شاه را در غلبه بر بحران‌های مشروعیت و مشارکت یاری دهد.

اندیشۀ ایجاد یک مرکز اسناد فرهنگی آسیایی در ایران به سال‌های آغازین 1350 باز می‌گردد. در کنفرانس بین‌المللی ملت‌های آسیایی که در زمینۀ سیاست‌های فرهنگی در سال 1351 در جاکارتای اندونزی برگزار شد، این اندیشه به منصۀ ظهور رسید. از آنجا که ایران قصد داشت در این عرصه پیشگام باشد، چندی بعد به استناد قانون تأسیس شورای عالی فرهنگ و هنر مصوب دی‌ماه 1355، راه‌اندازی مرکز اسناد فرهنگی آسیا در دستور کار قرار داده شد. یک سال بعد مرکز اسناد فرهنگی آسیا فعالیت خود را به عنوان مرکز بین‌المللی دولتی غیرانتفاعی با اعتبارات مستقل و بر اساس برنامۀ کار تنظیمی جلسه مورخه چهارم تیرماه 1356 که به تصویب هیئت امناء رسیده بود، آغاز نمود. بودجه آن نیز به صورت کمک مالی از طرف وزارت فرهنگ و هنر تأمین گردید. برای فعالیت این نهاد کارکردهای متفاوت و متنوعی پیش‌بینی شده بود. همچنین برای استمرار فعالیت این نهاد ساختار اداری و پژوهشی گسترده‌ای مصوب شده بود تا شأن و جایگاه آن به عنوان نهادی بین‌المللی حفظ شود. از همین‌رو مرکز اسناد آسیایی در قیاس با یازده نهاد ادغام‌شده در پژوهشگاه دارای بدنۀ پژوهشی و اداری گسترده‌ای بود که اسناد آن در این کتاب عرضه شده است.

مرکز اسناد فرهنگی آسیا قرار بود به این امور اهتمام ورزد: ایجاد تعامل علمی با کلیۀ افراد یا مؤسساتی که به گونه‌ای در زمینۀ فرهنگ آسیا فعالیت دارند؛ پژوهش، بررسی و مطالعه دربارۀ اسناد و جلوه‌های فرهنگ ملل آسیایی و کمک به انتشار آثار دانشمندان در این زمینه؛ ترتیب‌دادن سخنرانی‌ها، سمینارها، کنگره‌ها و نمایشگاه‌ها در زمینۀ فرهنگ آسیا؛ کمک به تربیت پژوهشگران در همۀ زمینه‌های تعریف‌شده؛ انتشار کتاب‌شناسی ویژه در همۀ زمینه‌های فرهنگی آسیا؛ دعوت از متخصصان و صاحب‌نظران فرهنگ‌های آسیایی به منظور ایجاد و تحکیم روابط و همکاری در زمینۀ اهداف مرکز؛ راهنمایی و کمک به پژوهشگران در زمینۀ پژوهش‌های فرهنگی مرتبط با میراث مشترک کشورهای آسیایی به گونه‌ای که به تفاهم و صلح در آسیا کمک کند؛ تشکیل بانک اطلاعات به منظور گردآوری و تجزیه و تحلیل و ذخیره و عرضۀ اطلاعات مربوط به فرهنگ آسیا؛ انجام‌دادن کلیۀ فعالیت‌ها و کوشش‌هایی که مرکز را به شکلی در رسیدن به اهداف خود یاری کند؛ انتخاب و سفارش مواد پایه (مرجع) دربارۀ فرهنگ و هنر کشورهای آسیایی طبق تقسیم‌بندی یونسکو؛ تهیه و گردآوری کتاب‌های فارسی و غیرفارسی مربوط به فرهنگ آسیا از سراسر دنیا و تهیه و گردآوری صفحات موسیقی فولکوریک و فیلم و اسلاید در رابطه با فرهنگ و هنر و سنن مردم این کشورها.

تاکنون هیچ پژوهشی دربارۀ مرکز اسناد فرهنگی آسیا و عملکرد آن صورت نگرفته و با توجه به کوتاه‌بودن دورۀ فعالیت این مرکز در دورۀ پهلوی و گسستی که پس از آن در مسیر فعالیت آن پدید آمد، شناخت قابل توجهی دربارۀ آن وجود ندارد. با توجه به فقر داده‌های تاریخی، این کتاب می‌کوشد به سهم خود پاره‌ای از این ابهام‌ها را کاهش دهد و عرصه را برای مطالعات گسترده‌تر و تخصصی‌تر پیرامون این مرکز بگشاید. اسناد مندرج در این کتاب از دروه بیش از دوهزار برگ از اسناد اسکن‌شده از بایگانی‌های پژوهشگاه گزینش و ساماندهی شده است. هدف تدوین‌کنندگان این اسناد، گردآوری و انعکاس بخشی از تلاش‌های مرکز اسناد فرهنگی آسیا است؛ از این‌رو در گزینش اسناد بیشتر بر فعالیت‌های نهادی، جهت‌گیری‌های فکری و فرهنگی، فعالیت‌های پژوهشی، دست‌آوردها، ساختار اداری و سیر تحولات آن تأکید شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمه

فصل اول: اساسنامه مرکز اسناد

فصل دوم: معرفی تشکیلات سازمانی و ساختار اداری

فصل سوم: فعالیت‌ها و اقدامات مرکز اسناد

فصل چهارم: انتشارات مرکز اسناد

فصل پنجم: امور اداری

فصل ششم: اسناد مالی

پیوست‌ها