معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

زبان نخستین و مهم‌ترین ابزار تفکر و ادراک است که در بطن هویت فردی ما جای دارد. زبان‌ها پیوسته در حال تغییر هستند؛ آنها گاهی به گونۀ کاملاً جدیدی از گفتار تبدیل می‌شوند و منجر به بروز تفاوت‌های ظریفی در نحوۀ معرفی هویت ما به دیگران می‌شوند. در این کتاب دوازده کارشناس زبده در حوزه‌های زبان‌شناسی، انسان‌شناسی، فلسفه و روان‌شناسی به این منظور گرد هم آمده‌اند تا رابطۀ شگفت‌انگیز بین زبان، فرهنگ و تعامل اجتماعی را آشکار کنند. در این کتاب طیف گسترده‌ای از پرسش‌های مهم مورد بحث و توجه قرار گرفته‌اند؛ از قبیل زبان چگونه بر درک ما از جهان اثر می‌گذارد؟ زبان‌های جدید چگونه پدید می‌آیند؟ کودکان چگونه یاد می‌گیرند که از زبان به شیوۀ درست و مناسب استفاده کنند؟ عوامل تعیین‌کنندۀ انتخاب زبان در جوامع دوزبانه و چندزبانه چه هستند؟ زبان تا چه اندازه به شکل‌گیری شخصیت ما کمک می‌کند؟ و درنهایت زبان به چه طریق از ما انسان می‌سازد؟ بنابراین هدف این کتاب، طرح دیدگاه‌های نظری پیرامون ویژگی‌های مهم اجتماعی و فرهنگی زبان با تأکید بر رویکرد روش‌شناختی و تجربی بر وقوع زبان در محیط‌های ارتباطی و تعاملی آن، در بستر شکل‌گیری اجتماعی و فرهنگی «معنی» و «نقش» اشکال زبانی و مطالعۀ علمی ـ اجتماعی کاربرد زبان در تمام فرهنگ‌هاست.

چگونه زبان را درک می‌کنیم؟ قدمت این پرسش چالش‌برانگیز به خاستگاه اولیۀ سنت فکری می‌رسد. رابطۀ زبان با سایر نمادها یا نشانه‌ها چیست؟ این نمادها به طور کلی چه چیزی را نشان می‌دهند؟ در اولین فصل کتاب نویسنده کوشیده است از خلال پاسخ به پرسش‌هایی از این قبیل، دربارۀ زبان سخن بگوید.

جان لیویت در دومین نوشتار کتاب مفهوم نسبیت زبانی را در تاریخ فکری جای می‌دهد که قدمت آن به هردر و هومبولت برمی‌گردد و تا زمان خود ما طول می‌کشد. او دو دیدگاه مهم دربارۀ ماهیت انسانی ترسیم می‌کند؛ یک دیدگاه جهانی که به دنبال قوانین طبیعی ـ علمی برای تشریح ویژگی‌های مهم شناخت است و دیگری دیدگاه کثرت‌گرایی و ماهیت‌گرایی که از مکتب هنری رمانتیک و علوم انسانی الهام گرفته است و بر طبق آن هر زبان و فرهنگی ماهیت خاص خود را دارد و از این اصل نهادی تبعیت می‌کند که نمی‌تواند به یک طبقۀ کلی، بیش از انسان یا یک وجه انسانی طبقه‌بندی شود.

رگنا دارنل در نوشتار سوم کتاب کار بنجامین لی‌ورف و نقش او را در انسان‌شناسی زبان‌شناختی آمریکایی پیش از جنگ نشان می‌دهد. ورف شخصیت مهم و بی‌قاعده از منظر دانشگاهی که در برابر رکود اقتصادی، سر فرود آورد و مشاهدات قابل توجهی انجام داد که به تفکر او دربارۀ رابطۀ ساختار زبان و تفکر عادتی به اندازۀ تجربۀ حرفه‌ای‌اش در مقام یک بازرس بیمۀ آتش‌سوزی نسبت به مطالعۀ جوامع «بیگانه» جهت داد.

پنی براون تاریخ چهل‌سالۀ انسان‌شناسی شناختی را در زمینۀ بررسی رابطۀ بین زبان و دیگر سیستم‌های نشانه‌ای و تفکر، نقش زبان در سازمان‌دهی دانش و ... را نشان می‌دهد. نوشتار پاول کی، پاسخ به بحث‌هایی است که توسط فرضیه‌های ارائه‌شده در تحقیقات برلین و کی (1969) در مورد رده‌شناسی رنگ‌واژه‌های اصلی در زبان‌های جهان مطرح است.

دو فصل از این کتاب به برخی از پیامدهای زبانی ناشی از تماس فرهنگی اشاره می‌کنند: جوردن تحلیل پیدایش زبان پیجین و کریول را ارائه می‌دهد؛ درحالی‌که مونیکا هلر دوزبانگی را با توجه به نظریۀ زبانی و فرهنگی مورد بحث قرار می‌دهد. جوردن مسئلۀ پیدایش پیجین و کریول را از زاویۀ فرهنگ، قدرت و معنا مطرح می‌کند. او معتقد است پیدایش زبان‌های جدید نمی‌تواند از وضعیت اجتماعی پیدایش آنها جدا باشد و اینکه انگیزۀ پیدایش پیجین و کریول در تجربۀ زندگی سازندگان آنها یافت می‌شود. مونیکا هلر هم در نوشتار خود از رویکرد کارکردگرایی نسبت به دوزبانگی فاصله می‌گیرد و در عوص این مسئله را از دیدگاه نظری زبان‌شناسی، تقاضاهای دولت ملی و اقتصاد سیاسی فرهنگ بررسی می‌کند.

اوچز و شفیلین در نوشتار خود با مطالعۀ طولانی‌مدت در زمینۀ مردم‌نگاری در مورد فراگیری زبان در ساموآ و منطقۀ کوهستانی گینۀ نو نشان می‌دهند که میزان کاربرد و درک اشکال دستور زبان کودکان از لحاظ فرهنگی انعکاسی است و به شیوه‌های مختلف به دیدگاه‌های محلی نسبت به نحوۀ تفکر، احساس، شناخت، کنش یا در غیر این صورت یک شخص اجتماعی یا ایجاد یک رابطۀ گره‌خورده است. آنها بر اساس زمینۀ کاری‌شان نشان می‌دهند که کودکان به‌آسانی و با کمال میل صورت‌های متناسب با سن، وضعیت و جنسیت را که به‌ندرت توسط بزرگسالان پیرامون آنها به کار می‌رود، به دست می‌آورند.

پووینلی دستور زبان خودمانی را بررسی کرده است. او معتقد است دستور زبان خودمانی کودک، هم‌زمان که آسیب‌های روحی و احساسات جسمی همراه با هنجارهای گفتاری مورد تأیید جامعه، رفتار و نحوۀ معرفی فرد بر زبان اثر می‌گذارند، شروع به شکل‌گیری می‌کند.

کیسینگ در نوشتار خود، گزافه‌گویی انسان‌شناسان مبنی بر «شکاف بین جهان‌بینی و تجربۀ ایجادشده از لحاظ فرهنگی» در برابر شواهد روبه‌گسترش علوم شناختی و زبان‌شناسی و در حقیقت شواهد حاصل از تجربیات روزمرۀ کوبی‌هایی که با آنها در جزایر سلیمان زندگی می‌کرد را به این دلیل ملامت می‌کند که آنها به طور شگفت‌انگیزی بین معابد کوهستانی اجداد خود و مغازه‌ها، مدارس و محل‌های دیدنی پایتخت و بین بومیان زبان‌های استرانزی و زبان آمیختۀ پبیجین یا انگلیسی حومۀ جزایر سلیمان رفت‌وآمد می‌کردند.

تیوت در مقالۀ خود به تحقیقات اخیر در زمینۀ تغییر و دگرگونی در زبان، به‌ویژه آنهایی که در چارچوب زبان‌شناسی اجتماعی تنوع‌گرایی انجام می‌شوند، پرداخته است. این ویژگی ذاتی زبان است که در قالب توانس به اشتراک گذاشته‌شده، پیوسته از طریق تعاملات ارتباطی ظاهر می‌شود و خود را دوباره تغییر می‌دهد؛ به عبارتی پیوسته در حال تغییر است.

فهرست مطالب کتاب:

مسئله‌ای دربارۀ زبان/ چارلز تیلور

نسبیت‌های زبانی/ جان لیویت

بنجامین لی ورف و مبانی بوئاسی پیرامون زبان‌شناسی قومی معاصر/ رگنا دارنل

انسان‌شناسی شناختی/ پنی براون

مباحث روش‌شناختی در نام‌گذاری رنگ‌های بین‌زبانی/ پاول کی

پیدایش زبان‌های آمیخته کریول و پیجین: بحثی پیرامون انسان‌شناسی/ کریستین جوردن

دوزبانگی/ مونیکا هلر

تأثیر جامعه‌پذیری زبان در توسعۀ دستور زبان/ الینور اوچز و بامبی شفیلین

دستور زبان خودمانی: تحلیل انسان‌شناختی و روان‌شناختی زبان، جنسیت و میل جنسی/ الیزابت پووینلی

ارتقای شعرشناسی قومی: مکتب دقیق انسان‌شناسی/ پاول فریدریش

تفسیر تغییر و تنوع زبان/ کوین تیوت

منابع

واژه‌نامه