معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مدرسه از ریشۀ واژۀ عربی درس، به معنای مطالعه مشتق شده است. مدرسه به معنای محل تحصیل است. رایج‌ترین معنای درس، خطابه یا گفتار است. درس همچنین می‌تواند در معنای آموزش، تعلیم و نیز حفظ‌کردن متن با خواندن مکرر آن مورد استفاده قرار گیرد. با توجه به معنای مختلف واژۀ درس در زبان عربی، مدرسه می‌تواند به مکانی اطلاق شود که در آن خطابه یا گفتاری ارائه می‌گردد؛ از این‌رو برای مدارسی که از روش‌های قدیمی پیروی می‌کنند و بر حافظه و تنبیه تأکید دارند ـ مانند حوزه‌های علوم دینی جنوب آسیا ـ مورد استفاده قرار می‌گیرد.

تعلیمات مدرسه‌های علوم دینی در حوزۀ مطالعۀ متون دینی وئ حقوقی قدیمی و همچنین تفاسیری در مورد کتاب مسلمانان یعنی قرآن کریم است. آنها بر مطالعۀ آموزه‌ها و زندگی پیامبر اسلام تأکید ویژه‌ای دارند و به جزئیات پیچیده می‌پردازند؛ مانند اینکه چگونه قانون و اخلاق باید رفتار عمومی و خصوصی را با توجه به هنجارهای مذهبی تنظیم کند؟ و .... .

این کتاب به معنایی داستان زندگی پیچیدۀ نویسنده نیز می‌باشد؛ بنابراین این کتاب برای عموم خوانندگان، مدرسان و دانشجویان نوشته شده است. به یک معنا کتابی مقدماتی پیرامون نقش مدرسه‌ها در تجربیات فرهنگی، فکری و مذهبی و با وجود تفاوت‌های میان آنها، این کتاب مدرسه‌های شبه‌قارۀ هند و پاکستان را با تمرکز بر نهادهای اهل سنت بررسی می‌کند. مدرسه‌های بنگلادش همتای مدارس هند و پاکستان با بافت‌های محلی متفاوت هستند، اما در این کتاب مورد بحث قرار نمی‌گیرند. مدارس جنوب غربی آسیا که در جاهایی مانند انگلستان، آفریقای جنوبی، ایالات متحده، جزایر کارائیب و کانادا پراکنده‌اند و مستقل از نهادهای شبه‌قاره هند و پاکستان هستند نیز در این کتاب مورد مطالعه قرار نمی‌گیرند و تنها در ارجاعاتی گذرا آورده می‌شوند.

در بیشتر بخش‌های کتاب، شبکه‌مدرسه‌های دیوبندی و بازنمودی آنها مورد بررسی می‌گیرد. این شبکه بزرگ‌ترین و پیشروترین نمایندۀ نهاد مدرسه است؛ درحالی‌که این کتاب به واقعیت‌های ژئوپلتیک امروز توجه می‌کند، خواننده را نیز به داخل دیوارهای مدرسه می‌برد. خواننده با نویسنده به کلاس درس سفر می‌کند، درکی از زندگی روزمرۀ آنها به دست می‌آورد، با علما ملاقات می‌کند و برخی از متون درسی دانشجویان مدرسه را می‌خواند.

به طور کلی این کتاب داستان افرادی را روایت می‌کند که با یک سنت فکری و حکیمانۀ کلاسیک از جهان اسلام پیوند دارند. کسانی که با مدرسه‌ها پیوند دارند، احترام فراوانی برای الگوهای گذشته‌های دور خود قائل هستند، متون کهن را تحسین می‌کنند و با اشتیاق از مکان‌هایی که زمانی در گذشته با نیروی معرفتی مسلمانان می‌درخشیدند، یاد می‌کنند. این اشخاص، متون و مکان‌ها، بالاترین آرمان‌ها و عمیق‌ترین نیازهای حسی اهالی مدرسه‌ها را به تصویر می‌کشند.

به عبارت دیگر این کتاب در مورد روایات متعدد رستگاری در سنت دین‌داری مدرسه است. رستگاری به واقع مستلزم طریقت و عمل به تکالیف و با این وجود مباحثی است در باب معرفتی که این طریق و اعمال را تنظیم کند.

خوانندگان این کتاب متوجه خواهند شد که رویدادهای جهانی چند دهۀ اخیر یک جو سیاسی خصومت‌آمیز و سوءظن‌هایی دربارۀ ایالات متحده ایجاد کرده است؛ به‌ویژه در بخش‌های وسیعی از جامعۀ مدرسه، رفتار نظامی آمریکا در کشورهای مسلمان به‌شدت مورد انتقاد قرار می‌گیرد و موجب نارضایتی است. در جملات پایانی کتاب، نویسنده به سیاست‌گذاران ایالات متحده و نیز مدرسان سابقش در مدرسه‌ها، راه‌هایی برای فهم متقابل و کاهش تنش‌ها ارائه می‌کند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار: درون دیوارهای مدرسه

بخش اول: تجربۀ زیسته

یک نوآموز

بیداری، طهارت، عبادت

عالم‌شدن

بخش دوم: تاریخچه و زمینه‌ها

ظهور مدارس معاصر

متون و مؤلفان

از جمهوری اهل علم تا جمهوری اهل ورع

بخش سوم: سیاست معرفت

حفظ میراث پیامبر (ص)

باورداشتن، آموختن، دانستن

بخش چهارم: مدرسه‌ها در بستر جهانی

گفتگو دربارۀ مدرسه‌ها

آیندۀ مدرسه‌ها

نامه‌های به سیاست‌گذاران

نامه‌هایی به معلمانم

کلام آخر

واژه‌نامه

کتاب‌شناسی

نمایه