معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

ادبیات و به‌ویژه ادبیات داستانی در تاریخ تحولات فکری و اجتماعی روسیه در قرن‌های نوزدهم و بیستم، بی‌اغراق یکی از عناصر مهم و مؤثر شکل‌دهی ذهنیت مردم در سطوح مختلف بوده است. شاید از این منظر هیچ کشوری با روسیۀ این دو قرن، به‌ویژه نیمۀ دوم قرن نوزدهم قابل مقایسه نباشد و در هیچ سرزمینی مهم‌ترین نظریات سیاسی، اجتماعی، فلسفی و حتی اقتصادی از دل آثار ادبی سر بر نیاورده باشد و نویسندگان به‌مثابۀ معلمان فکری، ایدئولوگ‌های مکتب‌ها و مرام‌های سیاسی و متفکران و نظریه‌پردازان فلسفی در موقعیتی فراتر از دیگر نخبگان این کشور قرار نگرفته باشند؛ از این‌رو بررسی مکتب‌ها و جریان‌های ادبی در روسیۀ سده‌های نوزدهم و نیمۀ اول بیستم آینۀ تمام‌نمای جریان‌های فکری در این کشور است.

اهمیت و تأثیر ادبیات در حیات فکری و اجتماعی روسیۀ قرن‌های ذکرشده چنان عمیق و دیرپای بوده است که به تولد و شکل‌گیری یکی از پویاترین و تأثیرگذارترین جریان‌های نقد ادبی در آن سال‌ها منجر شده است که پرشورترین و برترین شخصیت آن را می‌توان ویساریون بلینسکی دانست. وی به‌تنهایی نماد کامل روح پریشان و با این وجود پرشور روسیه‌ای است که در مواجهه با تحولات اروپای بعد از روشنگری، ضمن احساس ضعف و عقب‌ماندگی مفرط، از زوایا و رویکردهای مختلف به شیوه‌های فائق‌آمدن بر این ضعف می‌اندیشد و اگر از هم‌نسلان و بزرگان هم‌عصر او کسانی چون داستایفسکی بر حفظ هویت اسلاوی به منزلۀ عنصر ممیزۀ روس در همۀ اعصار پای می‌فشرند، برخی چون تورگنیف سازگاری متقابل فرهنگ اسلاوی با فرهنگ غربی و دادوستد این دو فرهنگ را چارۀ مصائب ملتی بزرگ با تاریخی دراز در سرزمینی پهناور می‌دانند.

سیر تحول و تطور سبک‌ها و مکتب‌های ادبی روسیه در قرن بیستم و نمایندگان برجستۀ آنها که در دو جریان مستقل و حکومتی در طول این سده ادامه یافت، به آفریدن شاهکارهایی در ادبیات روس منجر شد که هر دو جریان کمابیش در آن سهم داشتند و هرچند برخورد دستوری و سبک سفارشی رئالیسم سوسیالیستی سرانجام به ابتذال انجامید و به‌یقین قابل دفاع نیست، در پرتوی نبوغ بزرگانی همچون ماکسیم گورکی و شولوخوف آثار ماندگاری از این سبک نیز در پهنۀ ادبیات روسیه و جهان باقی ماند.

شاید بهترین روش برای آشنایی با نویسندگان جهان و جهان آنها، خواندن توصیف خود آنها از فرایند شکل‌گیری خلاقیت ادبی‌شان باشد که در این توصیف، خواه‌نا‌خواه با عوامل مؤثر بر شخصیت و سبک ادبی آنها، نوع نگاه و جهان‌بینی نویسندگان و فرازوفرودهای جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنند، آشنایی حاصل شود.

گردآورندگان این کتاب که خود از نویسندگان معاصر روسیه‌اند، به سراغ 36 تن از نویسندگان معروف و در قید حیات روسیه رفته‌اند و مجموعه‌ای فراهم آورده‌اند که در این کتاب امهات مسائل، دغدغه‌ها و دیدگاه‌های نویسندگان معروف امروز روسیه مطرح شده است.

آگاهی از نکاتی تازه و بدیع دربارۀ وضعیت ادبیات مناطق و نواحی دور از مرکز کشور پهناور روسیه، جایگاه نقد ادبی در سپهر ادبیات و فرهنگ روسیۀ امروز، گروه‌ها و جریان‌های ادبی نقش‌آفرین در تحولات ادبی روسیۀ معاصر، دادوستد نویسندگان روس با همتایان خارجی خود و تعامل با دیگر نویسندگان، تحرکات اجتماعی و سیاسی اهالی ادبیات در دوران معاصر، به‌ویژه در موضوعاتی همچون مسئلۀ کریمه، جنگ‌های چچن و ... از دستاوردهای خوانندۀ این کتاب است که او را با جلوه‌هایی دیگر از شخصیت‌های نامدار عرصۀ ادب روسیۀ امروز آشنا می‌کند.

نویسندگانی که در شکل‌گیری این کتاب مشارکت جسته‌اند، هر کدام بنا به ذائقه و سلیقۀ خود از منظری به موضوع نگریسته‌اند و اگرچه نوشتار اغلب آنها دربردارندۀ نکات ارزشمند، بدیع و آموزندۀ بسیاری است، نوشتۀ شمار اندکی از آنان به سبب ارجاع‌های متعدد به آثاری از خود که برای خوانندۀ ایرانی آشنا نیست، شاید قدری ملال‌آور باشد.

این کتاب افزون بر روسیه‌پژوهان، برای آن دسته از کسانی که به طور حرفه‌ای به ادبیات و به‌ویژه داستان‌نویسی اشتغال دارند، با به‌تصویرکشیدن مراحل مختلف شکل‌گیری اثر خلاقۀ ادبی از نگاه نویسندگان مختلف روس، دانستنی‌هایی بسیار سودمند و جالب فراهم آورده است و افزون بر آن جزئیات عادت‌ها و شیوه‌های نوشتن آنان با بیانی جذاب شرح داده شده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

سخن گردآورندگان

واسیلی آفچنکو

واسیلی آکسیونوف

آندری آستاواتساتوروف

پاول پاسینسکی

ایلیا بایاشوف

الکسی وارلاموف

میخائیل وللر

یوگنی وادالازگین

آناتولی گاوریلوف

میخائیل گیگولاشویلی

الکساندر یتایف

شامیل ایدیاتولین

پاول کروسانوف

ویچسلاو کوریتسین

وادیم لونتال

ایگور مالیشف

آنا ماتویوا

الکساندر ملیخوف

تاتیانا ماسکوینا

سرگی نوسوف

والری پوپوف

آلگ پاستنوف

زاخار پریلپین

الکساندر پروخانوف

آندری روبانوف

گرمان سادولایف

الکساندر اسکاتسکی

رومان سنچین

الکسی اسلاپوفسکی

الکساندر سنگیریوف

مارینا استپانووا

میخائیل تارکوفسکی

لودمیلا اولیتسکایا

ماکس فری

سرگی شارگونوف

لئونید یوزفوویچ