معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

نظریۀ ادبی مجموعه‌ای از مفاهیم، مفروضات فکری و روش‌هایی است که بر اساس آنها می‌توان به تفسیر، تشریح، تجزیه و تحلیل ادبیات و آثار ادبی پرداخت و آنها را درک کرد. ما متون را با رویکردی معین می‌خوانیم، در مواجهه با آنها مفروضاتی داریم و به کمک آنها ایده‌هایی در ذهن می‌پروریم، هرچند گاهی از داشتن چنین رویکردی بی‌خبریم. این مفروضات و ایده‌ها که چارچوبی برای رمزگشایی از چیستی متن فراهم می‌کنند، به طور عام نظریه نامیده می‌شود. نظریه‌ها در گروه‌بندی‌های خاص خود، شامل رویکردهایی می‌شوند که مفروضات ذهنی خوانندگان را طبقه‌بندی می‌کنند و معیارهایی برای خوانش متن ارائه می‌دهند؛ از آن جمله می‌توان به فرمالیسم، نظریۀ مارکسیستی، نظریۀ جنسیتی، نظریۀ پسااستعماری و .... اشاره کرد.

نویسنده در این کتاب نقد و نظریه را در بستری میان‌رشته‌ای با زبانی روان و گویا در برابر خواننده قرار داده است. در این راه مایکل رایان ـ استاد بازنشستۀ دانشگاه تمپل ـ از تحلیل آثار ادبی، سینمایی و پدیده‌های فرهنگی بهره گرفته تا نه‌تنها نظریه و نقد را کنشی در فضای آکادمیک معرفی کند، بلکه آن را به تجربۀ زیستۀ هرروزۀ ما پیوند زند. خواندن این کتاب لذتی وصف‌ناشدنی به همراه دارد؛ چراکه می‌تواند با چابکی و جسارت قلمروهای مختلف را درنوردد و نسبتی میان متن‌های متفاوت به وجود آورد. همچنین خواننده با خواندن این کتاب درمی‌یابد که می‌تواند از این شیوه‌های متفاوت خواندن برای تحلیل و درک تجربۀ زیستۀ هرروزۀ خود استفاده کند.

این کتاب ویژگی‌هایی دارد که آن را از دیگر آثار حوزۀ نقد و نظریه متمایز می‌کند. پیش از همه، زبان ساده و روان کتاب است و در آن از پیچیدگی‌های معمول در نوشته‌های مشابه خبری نیست. رایان در ابتدای هر فصل مهم‌ترین آثار نظریۀ مورد بحث (اعم از کتاب و مقاله) را فهرست می‌کند. اصلی‌ترین مبانی آن نظریه را در پاراگراف‌های مجزا توضیح می‌دهد و به دنبال آن تعریف‌هایی صریح و کوتاه از اصطلاحات کلیدی آن حوزه را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. او پس از توضیح اصلی‌ترین عقاید هر رویکرد، مثال‌هایی ادبی، سینمایی و فرهنگی ارائه می‌کند تا خوانندگان نحوۀ اعمال رویکردها را بر متون مختلف فراگیرند. این نظام چندوجهی کتاب به مخاطبان امکان می‌دهد تا ارتباط نظری و معنایی آثار را با توجه به مثال‌های ارائه‌شده درک کنند و روش و منش نقد را در بستر این مثال‌ها مشاهده کرده و بیاموزند. از جمله متن‌های انتخابی برای تفسیر و تشریح اثر برجسته و کلاسیک «داغ ننگ» به قلم هاثورن و فیلم برجستۀ تاریخ سینما «همشهری کین» ساختۀ اورسن ولز است. اما رایان خود را به این دو اثر بزرگ محدود نکرده و از آثار شاعرانی چون ویلیام وردزورث، الیزابت بیشاپ و نویسندگانی چون جیمز جویس، ویلیام فاکنر، ارنست همینگوی و مباحثات فرهنگی ـ سیاسی بهره می‌برد تا مفاهیم نظری را برای خواننده تبیین کندو مثال‌هایی عملی به دانشجویان و علاقمندان نقد ارائه دهد. دانشجویان رشته‌های ادبیات فارسی و انگلیسی، سینما، هنر و مطالعات فرهنگی و همچنین علاقمندان به فراگیری نقد و شیفتگان آثار و نمودهای مختلف ادبیات، هنر و فرهنگ مخاطبان اصلی این کتاب هستند. هرچند در منظری عمومی، این کتاب می‌تواند یاری‌دهندۀ دانشجویان رشته‌های علوم اجتماعی و فلسفه نیز باشد.

نویسنده در این کتاب، تمام عرصه‌های نقد را به‌خوبی پوشش می‌دهد و با نثری روان و قابل فهم با خواننده صحبت می‌کند و او را گام‌به‌گام به سوی کسب مهارت در نقد پیش می‌برد. به او می‌آموزد که چگونه اندیشۀ نقادانه را دربارۀ دنیا به کار گیرد و نگاهی دقیق‌تر به مفروضات فرهنگی، ارزش‌ها و ایده‌هایی بیندازد که به آنها متکی است. افزون بر فرمالیسم، ساخت‌گرایی، نقد روان‌شناختی و نقد تاریخی، شیوه‌های جدیدتر و پیشرویی مانند نظریۀ تکامل، مطالعات شناختی، نقد اخلاقی و نقد بومی نیز در بخش‌های مختلف کتاب به بحث گذاشته شده و به مدد مثال‌های متنوع و تمرکز بر استدلال‌هایی اساسی و ایجاد ترکیبی بدیع از مطالعات ادبی، فرهنگی و سینمایی، کتابی مفید به دست آمده است.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

گفتگو با دیگری/ دکتر امیرعلی نجومیان

مقدمه: درآمدی بر تحلیل انتقادی

1. فرمالیسم

2. ساخت‌گرایی

3. نقد تاریخی

4. روان‌کاوی و روان‌شناختی

5. مارکسیسم و نقد سیاسی

6. پساساخت‌گرایی و واسازی

7. نقد جنسیتی

8. نقد قومیتی، پسااستعماری و فراملی

9. نقد علمی

10. مطالعات فیلم

11. مطالعات فرهنگی

خلاصه: نظریه برای مبتدیان

نمایۀ اصطلاحات

نمایۀ اسامی

واژه‌نامه (فارسی به انگلیسی)