معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
 

اگر مبدأ تاریخ سینمای جهان بعدازظهر 28 دسامبر 1895 دانسته شود که فیلم 54 ثانیه‌ای برادران لومیر به روی پردۀ نقره‌ای نقش بست، ناگزیر باید مبدأ تاریخ سینمای ایران آن روزی فرض شود که فیلم چنددقیقه‌ای حاج ابراهیم‌خان عکاس‌باشی بر روی دیوار سفید خوابگاه خان مظفر ظاهر شد و نه مبدأ مشهور 23 مرداد 1279 که ابراهیم‌خان در شهر وستاند در ساحل دریا در بلژیک کارناوال عید گل را روی نگاتیوهای ابتدایی ثبت کرد؛ از این‌رو 21 شهریور 1279 را روز ورود سینما به ایران فرض می‌کنند.

این فرهنگ تلاش دارد به آثار سینمایی ایران از سال تولید اولین فیلم تا آخرین فیلم ساخته‌شده تا انقلاب 1357 بپردازد. همچنین از‌آنجاکه با تعریف اکران عمومی چندین فیلم ساخته‌شده در آن سال‌ها دچار توقیف همیشگی شدند یا در سال‌های پس از انقلاب روی پرده رفتند، تلاش شده است در این کتاب فیلم‌هایی هم که تا 22 بهمن 1357 ساخته شده‌اند و اکران‌شان منتفی یا به بعد از انقلاب کشیده شد، در این کتاب گردآوری شوند.

در این تعریف مشخص‌شده فیلم‌هایی که حالت مستند دارند، ولی به اکران هم درآمده‌اند، مانن «خانۀ خدا» و «به امید دیدار» که اکران محدودی داشت، نام‌شان آورده شده است؛ ولی فیلم‌های مستند بوم‌نگارانه‌ای که حالت پژوهشی داشتند و در قطع سینمایی ـ 16 یا 35 میلیمتری ـ ساخته شده‌اند و مدت‌شان هم بیش از 75 دقیقه است، مثل «چه پرستاره بود شبم یا آزار سرخ» و ... که عموماً تهیه‌کنندۀ دولتی داشتند، ولی هرگز روی پرده نرفتند قید نشده‌اند و طرفداران این فیلم‌ها برای مطالعۀ مشخصات فیلم بهتر است به فرهنگ فیلم‌های مستند مراجعه کنند.

این کتاب با تأکید بر فیلم‌های ایرانی گردآوری شده است؛ ولی در مورد فیلم‌های مشترک دقیقاً بر اساس تعریف عمومی عمل نکرده است. طبق تعریف، محصول مشترک اثری است که دو یا چند کشور با سرمایۀ مشترک و گروه فنی مشترک فیلم را می‌سازند و در بیش از یک کشور اکران می‌شود. با این تعریف فیلم‌هایی چون «کاروان‌ها»، «سه رفیق ناتوک بایتان» و «همای سعادت» محصول مشترک محسوب می‌شوند و فیلم‌هایی چون «خانم دلش موتور می‌خواد»، «بازی عشق» و «الماس 33» محصول مشترک نیستند؛ چون در این فیلم‌ها فقط دو ـ سه بازیگر از کشور دیگر برای بازی در یک فیلم کاملاً بومی به کشوری دیگر می‌رفتند و بقیۀ کارهای فیلم را گروه فنی کشور مطبوع انجام می‌داد.

در این فرهنگ دو جلدی که در ۱۱۵۲ صفحه و در قطع وزیری چاپ شده، اطلاعات بیش از ۱۲۰۰ فیلم ایرانی ساخته‌شده در بازۀ زمانی ۱۳۰۹ تا ۱۳۵۷ شامل خلاصه داستان، ژانر فیلم، لوکیشن، خوانندگان، درجه ارزشیابی و نقد فیلم درج شده است.

جلد اول فرهنگ سینمای فارسی حرف «الف تا س» و جلد دوم حرف «ش تا ی» را شامل می‌شود. نمایه صدصفحه‌ای انتهای جلد دوم نیز برای پژوهش و دسترسی آسان به مطالب و اسامی فیلم‌ها و هنرمندان سینمای ایران در نظر گرفته شده است.