معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

سفرنامه‌ها و یادداشت‌های مسافران خارجی از سفرهایشان به ایران از جنبه‌های گوناگون به‌ویژه در مطالعات تاریخی و اجتماعی بسیار مهم هستند. انتشار سفرنامه‌های سیاحان، فرستادگان دولتی و تجار خارجی دربارۀ ایران سابقۀ طولانی دارد و بسیاری از آنها دارای ارزش علمی مهمی هستند و اطلاعات ارزشمندی را در مورد جنبه‌های خاصی از زندگی مردم ایران ارائه می‌دهند.

میان سفرنامه‌های موجود دربارۀ اوضاع فرهنگی، تاریخی و اجتماعی ایران، سفرنامه‌های عصر قاجار از جایگاه شاخصی برخوردارند. آهنگ دگرگونی و تغییرات در این دوره از تاریخ ایران به واسطۀ ارتباط تنگاتنگی که دربار ایران با اروپاییان پیدا کرده بود، سرعت بیشتری گرفت. این کتاب ترجمۀ اثر «ایران در زمان ناصرالدین شاه» نوشتۀ میسل روستم است. این اثر مستقیم از زبان روسی به فارسی برگردانده شده است و مترجمان تلاش کرده‌اند تا حد امکان به سبک نوشتاری اصل اثر وفادار بمانند.

نگارندۀ این کتاب با توجه به حضور شش‌سالۀ خود در ایران، تصویری روشن با جزئیات دقیق از بسیاری عرصه‌های زندگی سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران در دوران حکومت ناصرالدین شاه ارائه می‌دهد. این کتاب به صورت یادداشت‌های نویسنده در موضوعات مختلف نگاشته شده است.

میسل روستم کتاب خود را از شرح مسیر سفر به ایران آغاز می‌کند و در یادداشت اول، احساس اولیۀ خود را از حضور در ایران، شهرهای شمالی ایران، مسیر سفر تا تهران و جاده‌های ایران در این دوره را به تصویر می‌کشد. در یادداشت دوم به توصیف تهران می‌پردازد؛ در این فصل با ذکر جزئیاتی دقیق وضعیت شهر تهران، نحوۀ تأمین آب، وضعیت اشتغال مردم شهر، وضعیت خیابان‌ها و بازار توصیف شده است. یادداشت سوم به برداشت نویسنده از ظاهر، شخصیت، خلق‌وخو، رسوم و عادات روزانۀ ایرانی‌ها اختصاص دارد. یادداشت چهارم به بانوان و زنان ایرانی اختصاص یافته است و نویسنده به سنت‌های تربیتی بانوان، رسوم خواستگاری و عروسی، فعالیت‌های زنان در خانه و اجتماع، ظاهر بانوان و مسئلۀ چندهمسری در ایردان پرداخته است.

یادداشت پنجم به شخصیت ناصرالدین شاه اختصاص یافته است و نویسنده به توصیف شخصیت شاه، نوع پوشش، روحیات شاه و مراسم‌های رسمی دیدار با شاه پرداخته است. یادداشت ششم به حکمرانی ناصرالدین شاه، پسران و همسران او و نیز تشریح روند زندگی در اندرونی شاه ایران اختصاص یافته است. یادداشت هفتم دربارۀ «سلام» یا رژۀ شاه است. در این بخش با ذکر جزئیات از نگاه روستم، مراسم «سلام» و نوع رفتار نظامیان و مردم ایران در این مراسم تشریح شده است. یادداشت هشتم به نوع حکومت، وزارتخانه‌ها، دادگستری، مجازات مجرمان و چند نکتۀ دیگر اختصاص دارد که می‌تواند اطلاعات ارزشمندی را در مطالعات تاریخ سیاسی ـ اجتماعی این دورۀ زمانی در اختیار محققین قرار دهد.

یادداشت نهم به زندگی اجتماعی و تفریحات ایرانی‌ها در این دوره اختصاص یافته است و اطلاعات جذابی دربارۀ مراسم رقص، نمایش و موسیقی در عهد ناصری در اختیار خواننده قرار گرفته است. یادداشت دهم به مراسم مذهبی این دوره می‌پردازد که یکی از مراسمی که برای نویسنده جالب توجه است، «تعزیه» است که به‌تفصیل به این موضوع پرداخته است. یادداشت یازدهم دربارۀ ارتش ایران، زندگی و حقوق سربازان، پوشش، تسلیحات، درجه‌ها و مقررات نظامی ایران در این دوره است. یادداشت دوازدهم به ساختار ارتش و واحد توپخانه اختصاص یافته است. یادداشت سیزدهم نیز به سواره‌نظام ارتش شاهنشاهی اختصاص دارد و شامل اطلاعاتی در مورد ترکیب سواره‌نظام، لباس فرم و درجات این واحد نظامی است. یادداشت به تیپ ایرانی قزاق و تأسیس آن از سوی مشاوران روس می‌پردازد. در یادداشت پانزدهم نویسنده مکان‌های دیدنی اطراف تهران دورۀ ناصری را تشریح می‌کند. یادداشت شانزدهم شامل بحث‌های جذابی مانند حضور مشاوران خارجی در ایران، نوع تفریحات اروپایی‌ها در تهران، تجارت ایران با روسیه و انگلستان و دیگر کشورهاست.

فهرست مطالب کتاب:

سخن مترجمان

پیش‌گفتار

یادداشت اول: مسیر دریای خزر تا تهران

یادداشت دوم: پایتخت ایران، تهران

یادداشت سوم: ایرانی و زندگی او

یادداشت چهارم: بانوان در ایران

یادداشت پنجم: ناصرالدین شاه

یادداشت ششم

یادداشت هفتم: «سلام» (رژۀ شاه)

یادداشت هشتم: حاکمان و مجازات در ایران

یادداشت نهم: «تماشا» و تفریحات همگانی ایرانی

یادداشت دهم: «تعزیه»، نمایش‌های مذهبی مقدس

یادداشت یازدهم: پیاده‌نظام ایرانی

یادداشت دوازدهم: توپخانه

یادداشت سیزدهم: سواره‌نظام

یادداشت چهاردهم: تیپ ایرانی قزاق

یادداشت پانزدهم: مکان‌های جالب اطراف پایتخت

یادداشت شانزدهم: دربارۀ هر چیزی