معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

موضوع این کتاب بررسی مفهوم فرهنگ است؛ فرهنگ به معنایی که روشنفکران اهل ادب انگلیس از نیمۀ قرن نوزدهم تاکنون به کار برده‌اند. این مفهوم مرکز توجه آن سنتی در نقد اجتماعی است که تخیل هنری را نیروی اخلاقی و مکانیسم بنیادی تغییر اجتماع می‌داند. در نوشته‌های تعدادی از روشنفکران انگلیس سابقۀ این سنت به حدود 125 سال قبل می‌رسد.

این کتاب گزارشی است انتقادی از اندیشه‌های فرهیختگان و نویسندگان اهل ادب انگلیس از نیمۀ دوم قرن نوزدهم تا امروز در باب مهم‌ترین مسائل فرهنگی و اجتماعی. فرهنگ چیست؟ چه تعریف‌هایی از فرهنگ شده است؟ آموزش چگونه باید باشد؟ دولت و جامعه چه ساختاری باید داشته باشند؟ پاسخ بزرگان اهل ادب انگلیسی از حدود 1850 تا کنون به این پرسش‌ها چه بوده است؟ اینها بخش‌هایی از پرسش‌هایی است که در این کتاب به‌تفصیل و با نقل‌قول‌های لازم و فراوان بدان‌ها پاسخ داده شده است.

ارتقای فرهنگ وابسته به آموزش است و آموزش نیز بستگی به دولت و ساختار حکومت دارد. روشنفکران نیز در مقام نظریه‌پردازان فرهنگ وظیفه‌ای اساسی و سنگین در جامعه دارند. از اینجا تا حدی می‌توان ارتباط این مباحث را با یکدیگر دریافت.

چگونگی انتخاب روشنفکران در این کتاب بدین شرح است؛ ماتیو آرنولد، فرانک ریموند لی‌وس و ریموند ویلیامز سه چهرۀ اصلی هستند که نقد اخلاقی و بصیرت اجتماعی مربوط به مفهوم فرهنگ را با روشنی تمام بیان می‌کنند. نویسندگان دیگر دو گروه‌اند: گروهی که با آثار خود نشان می‌دهند چگونه مفهوم فرهنگ به روش‌های گوناگون به کار برده شده و در طول سالیان تغییر کرده است و گروهی که از حوزه‌های تخصصی گوناگون انتخاب شده‌اند. گروه اخیر اگرچه با سنت ادبی پیوند مستقیم ندارند، همان توجه گروه اول را بدان نشان داده‌اند. افراد کم‌اهمیت در این کتاب از آن‌رو انتخاب شده‌اند تا محل افراد پراهمیت در متن اجتماعی سایر روشنفکران تعیین شود و افزون بر این با وسیع‌ترکردن دامنۀ بررسی، محدودیت‌های ایدئولوژیکی و سیاسی سنت ادبی مربوط به مفهوم فرهنگ مشخص شود.

کتاب با وجود حجم کم آن، به خواننده شمه‌ای از فضای روشنفکری انگلیس را ارائه می‌دهد. نویسنده دوره روشنفکری انگلیس را به چهار دوره تقسیم می‌کند که شامل دوران ماتیو آرنولد، دوره 1890 تا 1920، فرانک ریموند لی‌وِس و ریموند ویلیامز می‌شود. جانسون این دوره‌ها را بنیان‌گذاران دوره‌های روشنفکری انگلیس معرفی می‌کند و بر این اعتقاد است روشنفکران و اندیشمندانی که در این کتاب تحت این چهار فصل به آنها می‌پردازد، متأثر از آنها هستند. نویسنده همه تلاش خود را به کار گرفته است که فارغ از نگاه‌های سوسیالیستی یا لیبرالیستی کتابش را تدوین کند؛ اما در طول کتاب خواننده به روشنی احساس می‌کند که سوسیالیسم غلظت بالایی در آن دارد و حتی به نظر می‌رسد نویسنده به طور غیرمستقیم می‌خواهد این پیام را برساند که عمده عصر روشنفکری و فرهنگ در نیمه دوم قرن نوزدهم و تا پایان دهه هفتاد از قرن بیستم تحت تأثیر مارکسیسم و سوسیالیسم بوده است.

این کتاب به چند دلیل سودمند و جالب توجه است: اول اینکه خواننده با اندیشه‌های فرهنگی و اجتماعی افرادی آشنا می‌شود که پیش از این آنان را تنها با آثار هنری و ادبی‌شان می‌شناخت: ماتیو آرنولد، برنارد شاو، دیوید لارنس، توماس الیوت و جرج ارول از این‌ گروه‌اند. دوم آنکه گذشته از گزارش مستند نویسنده از دهۀ پرشور 1890 انگلیس که به دورۀ انحطاط فرهنگ معروف است، نخستین بار است که دربارۀ منتقد بزرگ ادبی انگلیس فرانک ریموند لی‌وس و مجلۀ پرآوازه و تأثیرگذار او «اسکروتینی» بدین تفصیل و دقت به فارسی مطالبی انتشار می‌یابد. لی‌وس بر اغلب نویسندگان زمان خود از جمله ریموند ویلیامز منتقد سرشناس فرهنگ که دو فصل هشتم و نهم به او و معاصرانش اختصاص یافته است، تأثیر ژرف نهاده است. سوم آنکه از 1850 تا امروز جهان شاهد تحولات و وقایع بسیار بزرگ و سرنوشت‌سازی بوده است؛ بنابراین اهمیت دارد که بدانیم روشنفکران اهل ادب انگلیس در برابر این مسائل چه واکنشی نشان داده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

مقدمه

1. درآمد: روشنفکران و اندیشه‌های آنان

2. ماتیو آرنولد

3. معاصران آرنولد

4. دورۀ 1890 تا 1920

5. فرانک ریموند لی‌وس

6. معاصران لی‌وس

7. ریموند ویلیمایز

8. معاصران ویلیامز

9. نتیجه‌گیری: مطالعات فرهنگی

کتاب‌شناسی و یادداشت‌ها

کتاب‌شناسی گزینشی