معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

این کتاب ترجمۀ کتاب «مدخل الی اللسانیات» تألیف محمدمحمد یونس‌علی است. این کتاب به شیوه‌ای مناسب و موجز اغلب مسائل زبان‌شناسی نوین را برای علاقمندان و دانشجویان این حوزه تبیین می‌کند. کتاب دربرگیرندۀ مثال‌هایی متنوع و گوناگون از زبان عربی است که به استادان و دانشجویان زبان و ادبیات عربی در فهم علم زبان‌شناسی یاری می‌رساند. مخاطب در درک مباحث کتاب نیازمند پیش‌زمینۀ شناختی از مسائل زبان و شاخه‌های آن نیست؛ از این‌رو برای خوانندۀ عادی نیز که می‌خواهد دانش‌های زبانی و فرهنگی خود را توسعه بخشد، مناسب است.

از جمله ویژگی‌های این کتاب آن است که مؤلف کوشیده در بررسی زبان عربی به دو جنبۀ تاریخی و ساختارگرایی توجه داشته باشد. این امر به خواننده فرصت می‌دهد تا بر مهم‌ترین جنبه‌های تاریخ زبان عربی آگاهی یافته و توصیف مختصر و تحلیل موجزی از نظام‌های دستوری این زبان به دست آورد. ویژگی مهم دیگر کتاب آن است که مؤلف دیدگاه‌ها و آرای زبان‌شناسان و بلاغیان متقدم مسلمان در موضوع‌هایی چون زبان، آواشناسی، صرف و نحو، بلاغت، معناشناسی و کاربردشناسی را در لابلای مباحث کتاب ذکر کرده و با آرای زبان‌شناسان معاصر غربی مقایسه می‌کند. این امر ضمن آنکه زمینه‌ها و بحث‌های نویی را برای خواننده فراهم می‌نماید، کمک می‌کند تا از دیدگاه‌های مهمی آگاهی یابد که عالمان اسلامی در چند سدۀ پیش بدان دست یافته بودند.

کتاب از مقدمه و سه فصل تشکیل شده است. در فصل نخست ابتدا به تعریف زبان‌شناسی نوین پرداخته شده و اطلاعاتی کلی از این علم به دست داده شده است؛ آن‌گاه دربارۀ شاخه‌های مختلف زبان‌شناسی نظیر زبان‌شناسی همگانی، زبان‌شناسی توصیفی، زبان‌شناسی تاریخی، زبان‌شناسی نظری و شاخه‌های مختلف آن، زبان‌شناسی کاربردی، زبان‌شناسی خرد و زبان‌شناسی کلان سخن گفته شده و ضمن معرفی هر یک، پایه‌گذاران آنها ذکر شده‌اند.

فصل دوم به معرفی و بررسی زبان و ویژگی‌های مختلف آن از دیدگاه زبان‌شناسان اختصاص دارد. مؤلف پس از بیان دیدگاه دوسوسور، در تعریف زبان می‌گوید: «نظامی از نشانه‌های مورداتفاق و اختیاری که ویژگی‌اش تقطیع‌پذیری است و فرد معمولاً از آن به منزلۀ ابزاری برای بیان خواسته‌ها و ایجاد ارتباط با دیگران استفاده می‌کند. این عمل به واسطۀ گفتار و نوشتار صورت می‌گیرد». برخی از ویژگی‌های زبان که مؤلف بدان پرداخته، عبارت‌اند از: نشانه‌بودن، اختیاری‌بودن، نظام‌بودی، تقطیع‌پذیری، زایایی و انتقال فرهنگی.

در فصل سوم رویکردهای مختلف زبان‌شناختی معرفی و بررسی شده‌اند. مؤلف در این فصل ابتدا مبانی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی این رویکردها از جمله مفهوم علمی‌بودن در زبان‌شناسی، کارایی در پژوهش زبان‌شناختی، حدود انتزاعی‌بودن، مسئلۀ کلیات و جزئیات از دیدگاه زبان‌شناسان، دوگانگی زبان و گفتار، اختلاف‌نظر در طبیعت زبان و تعریف جنبه‌های مهم زبانی را بیان کرده، سپس به ترتیب مکتب‌های تاریخی، ساخت‌گرا، کارکردگرا، زایشی و کاربردشناسی را معرفی و بررسی می‌کند. نویسنده با نگاهی تاریخی به هر یک از این مکتب‌ها، پایه‌گذاران، ویژگی‌ها و کاستی‌هایشان را برشمرده و با ذکر مثال‌هایی از زبان عربی به فهم آسان‌تر آنها کمک کرده است.

نویسنده در پایان دربارۀ عوامل شکل‌گیری این مکتب‌ها می‌گوید: بیش از آنکه رویکردهای زبان‌شناختی را از اختلاف‌های زبان‌شناسان در مسائل زبان‌شناختی ترسیم کند، مبانی فلسفی هستی‌شناختی و معرفت‌شناختی در این زمینه ترسیم می‌کند.

هدف از ترجمۀ این کتاب به زبان فارسی، پاسخ‌گویی به نیاز استادان و دانشجویان رشتۀ زبان و ادبیات عربی در علم زبان‌شناسی نوین است؛ چراکه فقدان آثاری که مسائل و مباحث زبان‌شناسی را به صورت موجز و با ذکر مثال‌هایی از زبان عربی تیین سازد و برای علاقمندان این رشته سودمند باشد، کاملاً مشهود است.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار مترجم

مقدمۀ مؤلف

فصل نخست: زبان‌شناسی

فصل دوم: زبان

فصل سوم: رویکردهای زبان‌شناختی

نتیجه‌گیری

واژه‌نامۀ انگلیسی ـ عربی ـ فارسی اصطلاحات کتاب

منابع و مآخذ مؤلف

منابع و مآخذ مترجم