معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

مکاتبات مارکس و انگلس دورۀ زمان‌ای را دربر می‌گیرد که فعالیت طبقۀ کارگر اروپا به مرور از دموکراسی بورژوایی فاصله پیدا می‌کند و جنبش مستقل کارگری آغاز به شکل‌گیری می‌نماید. از این‌رو نامه‌های مارکس و انگلس تصویری دقیق و روشن از مراحل عمدۀ پیدایش و تکامل جهان‌بینی کمونیستی و جنبش بین‌المللی کارگری ترسیم می‌کنند. این مکاتبات بخشی مهم از میراث فرهنگی این دو اندیشمند به شمار می‌آیند و اطلاعات مهمی از فعالیت‌های تئوریک و عملی آنان به دست می‌دهند.

در جلد اول ترجمۀ فارسی مکاتبات مارکس و انگلس (مجلد حاضر) نامه‌های این دو بنیان‌گذار جنبش مستقل کارگری به یکدیگر، در طول دهۀ 1840 ارائه شده‌اند. این بازۀ زمانی (1844 ـ 1849) مراحل متعددی از تاریخچۀ پیدایش و تکامل اندیشۀ مارکسیسم را دربر می‌گیرد؛ شامل گذر مارکس و انگلس از دموکراسی انقلابی به کمونیسم، تدوین کمونیسم علمی و شرکت در انقلاب 49/1848 آلمان.

نامه‌های مارکس و انگلس حاوی نشانه‌هایی از وحدت بین تئوری انقلابی و فعالیت‌های انقلابی است. این نامه‌ها دربرگیرندۀ ایده‌های اولیۀ اخلاقی هستند که بیشتر آنها بعداً در آثارشان تجلی یافته و تکامل پیدا کرده‌اند و افزون بر آن نشان‌دهندۀ مبارزۀ بی‌وقفۀ آن دو برای ایجاد یک حزب فراگیر طبقۀ کارگر و تلاش‌شان برای تدوین تاکتیک جنبش کارگری بین‌المللی می‌باشند.

باید گفت برخی از این نامه‌ها از آن‌رو واجد اهمیت و درخور توجه‌اند که حاوی نظراتی از مارکس و انگلس هستند که در کارهای بعدی آنان دنبال و تکمیل نشده‌اند. این دو غالب اوقات در مکاتبات‌شان بدون درنظر گرفتن ملاحظات معمول و بدون خودسانسوری به نقد نظرات، وقایع و افرادی پرداخته‌اند که به دلایل گوناگون نمی‌خواسته‌اند یا نمی‌توانسته‌اند در نوشته‌هایشان که در دسترس عموم قرار می‌گرفته، با آن صراحت بدان بپردازند. به طور کلی می‌توان گفت مکاتبات مارکس و انگلس کمک می‌کنند تا به منشأ شکل‌گیری آثارشان پی برد و با فعالیت‌های سیاسی و نظرات کمتر شناخته‌شدۀ آنها آشنا شد.

از جمله نکات برجسته‌ای که در مکاتبات سال‌های 1844 تا 1848 مورد بحث قرار می‌گیرند، عبارتند از طرح‌های اولیۀ آثار بعدی مارکس و انگلس. در نامه‌های انگلس به‌روشنی می‌توان فرآیند شکل‌گیری این رشته از آثار مشترک را مشاهده کرد؛ آثاری مانند «خانوادۀ مقدس»، «ایدئولوژی آلمانی»، به اضافۀ «موقعیت طبقۀ کارگر در انگلستان» به قلم انگلس و «فقر فلسفه» نوشتۀ مارکس.

در این دوره لبۀ تیز انتقادات مارکس و انگلس عمدتاً متوجۀ «پرودون» اصلاح‌طلب خرده‌بورژوا است؛ این برخورد انتقادی با عقاید و اندیشه‌های او تأثیر قابل توجهی بر روشنفکران سوسیالیست و به‌ویژه بر روی پیشه‌وران مهاجر آلمانی ساکن پاریس داشته است.

نامه‌های دهۀ 1840 مارکس و انگلس، تصویری از مبارزۀ آنان علیه کمونیسم خام مساوات‌طلب «ویت لینگ» یا نظریۀ خرده‌بورژوایی به اصطلاح «سوسیالیسم راستین» و سایر نظریه‌هایی که مانع شکل‌گیری آگاهی طبقاتی پرولتاریا می‌گردید، به دست می‌دهند. مکاتبات این دو در سال‌های 1846 و 1847 منعکس‌کنندۀ فعالیت آنان برای سازماندهی کمیته‌های هماهنگی کمونیستی در کشورهای اروپایی (آلمان، بلژیک، فرانسه و انگلستان) می‌باشد. هدف مارکس و انگلس از بنیان‌گذاری کمیته‌های هماهنگی کمونیستی عبارت بود از نزدیک‌کردن کارگران مترقی کشورهای مختلف به یکدیگر و مبارزه علیه نظرات فرقه‌گرایانه و خیال‌پردازانه و نیز آماده‌سازی زمینه برای ایجاد یک حزب پرولتاریایی بین‌المللی بر مبنای کمونیسم علمی.

مکاتبات مارکس و انگلس به‌روشنی نشان می‌دهد که در شرایط دشوار تبعید و تنگدستی، دوستی و ازخودگذشتگی‌های انگلس نقشی بی‌مانند در تسهیل زندگی مارکس و خانواده‌اش داشته است. در این دوران سخت زندگی مارکس، انگلس فداکاری بی‌نظیری از خود نشان می‌دهد، بدین صورت که با وجود تنفری که از کارکردن در کارخانۀ پدرش داشت، برای کمک به معیشت خانوادۀ مارکس دست از مطالعه و تحقیق برمی‌کشد و در شرکت پدرش مشغول به کار می‌شود. به این ترتیب انگلس سال‌های متمادی سعی می‌کند با کارکردن در کارخانۀ پدرش از گرفتاری‌های مادی خانوادۀ مارکس بکاهد و این امکان را برای او فراهم آورد تا به دور از گرفتاری‌ها به تحقیقات و مطالعاتش ادامه دهد.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

نامه‌های مارکس و فریدریش انگلس اوایل اکتبر 1844 تا اوت 1849

1844 (دو نامه)

1845 (سه نامه)

1846 (هشت نامه)

1847 (هفت نامه)

1848 (سیزده نامه)

1849 (هفت نامه)

پیوست 1

پیوست 2

پیوست 3