معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

روش‌های تفسیری کتاب مقدس در دوران مدرن رشد فراوانی داشته‌اند و سالانه چندین گردهمایی بزرگ دربارۀ کاربست این روش‌ها و رویکردهای نوین برگزار می‌شود و کتاب‌هایی در این‌باره با شمارگان بالا انتشار می‌یابند؛ اما این روش‌ها به‌ندرت در جامعۀ فارسی‌زبان معرفی شده‌اند. یکی از انگیزه‌های نگارش این کتاب، پرداختن به این پرسش رایج در مطالعات قرآنی است که تا چه حد می‌توان از روش‌هایی که در جوامع مسیحی غربی برای فهم متون شکل گرفته است، در تفسیر قرآن کریم بهره برد. به همین دلیل هر فصل با امکان و وقوع کاربست هر روش در قرآن‌پژوهی پایان می‌یابد.

در واقع این کتاب به نوعی روش‌شناسی تطبیقی متون مقدس است؛ به این طریق که بررسی می‌شود تا چه حد روش‌های تفسیری یک متن برای تفسیر متنی کاملاً متفاوت عملی است؛ چنان‌که در فصل نخست اشاره می‌شود، از آنجا که از منظر برون‌دینی شرایط پیدایش کتاب مقدس و قرآن کریم متفاوت است، روش‌های به‌کاررفته در یکی از آنها لزوماً برای دیگری مناسب نیست. همچنین منظر ایمانی متفاوت یک مسلمان در برابر قرآن کریم و کتاب مقدس در رویکرد تفسیری او نیز تأثیر دارد.

در این کتاب منحصراً به تفاسیر مدرن پرداخته شده است؛ یعنی تفاسیری که از قرن هجدهم مرسوم شده‌اند. نقد متنی گرچه پیش از قرن هجدهم از زمان اختراع ماشین چاپ و حتی تا اندازه‌ای پیش از آن، با قوت تمام موجود بود، صرفاً برای بررسی تحولات مدرن در این اثر گنجانده شده است.

در حالی که موضوع کلی این کتاب، روش‌شناسی تفسیری مدرن است، در برخی موارد بیش از «روش»، دربارۀ «رویکرد» سخن به میان آمده است؛ برای نمونه به رویکرد فمینیستی یا رویکرد سلطه‌ستیزانه اشاره شده است. در اینجا بیشتر منظور آن است که از یک نظریه یا حساسیت خاص در خواندن متن استفاده می‌شود، گرچه ممکن است روش متفاوتی وجود نداشته باشد. واژۀ پرکاربرد دیگر واژۀ نقد است. این واژه در این کتاب به‌هیچ‌وجه به معنای انتقاد نیست، بلکه منظور تحلیلی است که به فهم بهتر و معمولاً ستایش شکلی و محتوایی متن منجر می‌شود. مشابه این کاربرد را در واژۀ فارسی «نقد ادبی» یا «نقد فیلم» می‌بینیم که به معنای انتقاد نیست.

فصل نخست کتاب اطلاعاتی را دربر دارد که خواننده باید در ادامۀ کتاب آنها را مفروش گیرد. کتاب بر مبنای اصطلاحاتی رایج در مطالعات کتاب مقدس برگرفته از نظریات پل ریکور تدوین شده است و به سه جهان متن می‌پردازد: پشت متن، درون متن و جلوی متن. پس از بخش نخست که دربارۀ نقد متنی یا نسخه‌شناسی است، به «جهان پشت متن» یعنی شرایط تاریخی ظهور متن پرداخته شده است. بخش سوم به «جهان درون متن» اختصاص دارد؛ یعنی در آن سازوکار درونی و زیبایی‌های متن بررسی شده است. بخش چهارم هم دربارۀ «جهان جلوی متن» یعنی جهان خواننده متن مقدس است؛ خوانندگانی که تأثیر متن مقدس را در شرایط اخلاقی زندگی‌شان و گفتمان‌هایی می‌بینند که در تفسیر متون حاکم است. در بخش پایانی هم روش‌های گوناگون تا حد امکان در سه متن از عهد عتیق، عهد جدید و قرآن کریم اعمال شده‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

پیش‌گفتار

فصل اول: تاریخ پیدایش کتاب مقدس

بخش یکم: متن‌ها و نسخه‌ها

فصل دوم: نقد متنی

بخش دوم: جهان پشت متن، رویکرد تاریخی ـ انتقادی به کتاب مقدس

فصل سوم: نقد منبع

فصل چهارم: واکاوی شخصیت‌های تاریخی کتاب مقدس: پژوهش‌های عیسای تاریخی

فصل پنجم: واکاوی شخصیت‌های تاریخی کتاب مقدس: پژوهش‌های پولس یهودی

فصل ششم: نقد تاریخی (مطالعات اجتماعی)

فصل هفتم: نقد فرمی

بخش سوم: جهان درون متن، رویکردهای ادبی

فصل هشتم: نقد تدوین و نقد کاننی

فصل نهم: نقد رتوریکی

فصل دهم: نقدهای ساختارگرایانه (نشانه‌شناسی، اسطوره‌شناسی و روایت‌شناسی)

فصل یازدهم: نقد روان‌کاوانه

فصل دوازدهم: پساساختارگرایی

بخش چهارم: جهان جلوی متن، رویکردهای اخلاقی

فصل سیزدهم: رویکردهای فمنیستی

فصل چهاردهم: نقد سلطه‌ستیزانۀ کتاب مقدس (مسائل فقر، جنگ، استعمار و امپریالیسم)

بخش پنجم: فراتفسیر

فصل پانزدهم: نظریۀ دریافت و مطالعات کتاب مقدس

بخش ششم: کاربست روش‌ها و رویکردها در خوانش متون مقدس

فصل شانزدهم: کاربست رویکردها و روش‌های تفسیری مدرن در متنی از کتاب مقدس عبری

فصل هفدهم: کاربست رویکردها و روش‌های تفسیری مدرن در متنی از عهد جدید

فصل هجدهم: کاربست رویکردها و روش‌های تفسیری مدرن در متنی از قرآن کریم

کتاب‌نامه

نمایه