معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

برخی نظریه‌های معاصر نقّادی قائل‌اند که تنها خوانش قابل‌اعتماد از یک متن خوانش نادرست است، تنها موجودیتی که متن دارد معلوم زنجیره‌ای از پاسخ‌هایی است که آن متن برمی‌انگیزد ... و متن فقط یک پیک‌نیک است که در آن مؤلف واژه‌ها را می‌آورد و خوانندۀ معنا را. حتی اگر این سخن درست بود، واژگانی که مؤلف می‌آورد مجموعه‌ای بسیار دردسرآفرین از شواهد با‌اهمیتی هستند که خواننده نمی‌تواند به سکوت یا همهمه از کنارشان بگذرد. تفسیر متن همانا تبیین این مطلب است که چرا این واژگان می‌توانند از طریق شیوه‌ای که تفسیر می‌شوند، کارهایی خاص (و نه هر کاری را) انجام دهند. بین سرگذشت اسرارآمیز تولید متنی و انحراف کنترل‌ناپذیر خوانش‌های آتی آن، متن به ما هو متن هنوز نمایانگر حضوری دلگرم‌کننده است، نقطه‌ای که می‌توانیم به آن بچسبیم. 

این کتاب متن مکتوب سه درس‌گفتارِ اومبرتو اکو (نشانه‌شناس، منتقد ادبی و رمان‌نویس معاصر) در دانشگاه کمبریج است. این درس‌گفتارها در روزهای 7 و 8 مارسِ سال 1990 در مجموعۀ «درس‌گفتارهای تَنِر در باب ارزش‌های انسانی» ایراد شده است. این مجموعه از درس‌گفتارها از سال 1978 آغاز شده و هدف از آن بهبود بخشیدن به حیات فکری و اخلاقی انسان‌ها و کمک به فهم بهتر رفتار و ارزش‌های انسانی است. برخی از فیلسوفان، دانشمندان و هنرمندان برجستۀ معاصر در این مجموعه سخنرانی کرده‌اند.

موضوع و مسئلۀ درس‌گفتارهای اکو همان مسئلۀ مهم هرمنوتیک معاصر است: هدف تفسیر چیست؟ بازسازی «قصدِ مؤلّف» است، یا مجال دادن به «قصدِ خواننده/ مفسّر»؟ اکو می‌کوشد با نقد این دو دیگاه، نظرگاهِ سومی را مطرح کند: «قصدِ متن». این سه درس‌گفتار اکو در مجموع تأملی تاریخی ـ نظری در مسئلۀ تفسیر متن است. درس‌گفتارِ اول ریشه‌های تاریخی نظریه‌های خواننده‌محور معاصر را می‌کاود و مخاطب خود را به دنیای باورهای هرمسی و گنوسی می‌برد. درس‌گفتار دوم نمونه‌هایی از «بیش‌تفسیر» متون را بررسی می‌کند. درس‌گفتار سوم بررسی برخی نقدها و تفسیرهایی است که منتقدانِ ادبی بر رمان‌های خودِ اکو نوشته‌اند. او با بررسیِ این نقدها و تفسیرها می‌کوشد ایدۀ «قصد متن» را روشن‌تر و مستندتر پیش بگذارد. در حقیقت، هدف اکو از طرح ایدۀ «قصدِ متن» جستجوی نوعی امکان سوم است (امکان سومی بین قصد مؤلف و قصد خواننده). مدّعای اکو این است که این امکان سوم مشکلات و نواقص دو بدیل رایج و مرسوم «قصدِ مؤلف» و «قصدِ خواننده» را برطرف می‌کند. تمایز بین «مؤلفِ الگو/ مؤلفِ تجربی» و «خوانندۀ الگو/ خوانندۀ تجربی» تمایزهای مهم اکو در این درس‌گفتارها هستند که هدف از آنها صورت‌بندی ایدۀ «قصد متن» است. نتیجه‌گیری نهایی اکو این است که «متن به ما هو متن» باید نقطۀ اتکای کنشِ خوانش، فهم و تفسیر باشد.

اکو در این درس‌گفتارها ایده‌های خود را با ایجاز و اختصار تمام مطرح می‌کند، ایده‌هایی که در آثار دیگری چون نقش خواننده و حدودِ تفسیر با تفصیل بیش‌تری مطرح کرده است. با این حال، علی‌رغم ایجاز و اختصارِ گفتار اکو، این نوشتار مختصر بتواند به فهم بهتر مباحث هرمنوتیکی و تفسیر متنی یاری رساند.

 فهرست مطالب کتاب:

مقدمۀ مترجم

1. تفسیر و تاریخ

2. بیش‌تفسیر متون

3. بینِ مؤلف و متن

پی‌نوشت‌ها

واژه‌نامۀ انگلیسی به فارسی

واژه‌نامۀ فارسی به انگلیسی

نمایه