معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.​

فرارودان که روزگاری همراه با خراسان بزرگ، کانون دانش و ادب فارسی بودند، با تحولات سیاسی و اجتماعی از خویشاوندان‌شان دور شدند؛ اما هیچ‌گاه چراغ محافل ادبی در آنجا خاموش نشد. زبان رسمی و خط‌ رسمی‌شان تغییر کرد؛ ولی کلام روزمره و فکر و ذکرشان کماکان پارسی ماند. دست‌کم میان قشری از فرهیختگان که میراث‌دار ادیبان و سخنوران بودند. برخی از نویسندگان فارسی‌زبان در سمرقند، بخارا، فرغانه و .... حتی اگر از دیارشان مهاجرت کرده باشند، اما کماکان به فارسی شعر می‌سرایند و به فارسی رمان و داستان می‌نویسند.

این کتاب سرودۀ شاعر امروزین سمرقند نارخواجه چاری‌زاده متخلص به «خواجه» است. او در سال 1972 میلادی در روستای «باغ چارباغ» ناحیۀ دهقان‌آباد استان سمرقند پا به این جهان گذاشت. او همان دوران کودکی به زبان تاجیکی و شعرای فارسی‌زبان عشق می‌ورزید. در هیجده‌سالگی در دانشکدۀ زبان و ادبیات تاجیکی دانشگاه دولتی سمرقند مشغول به تحصیل شد. دورۀ لیسانس و فوق‌لیسانس را در این دانشگاه گذرانید و سپس در رشتۀ دکترای ادبیات فارسی تحصیلاتش را ادامه داد. «جهان‌بینی عزالدین نسفی» موضوع رسالۀ وی در مقطع دکتری بود.

خواجه افزون بر تدریس زبان و ادبیات تاجیکی در دانشکدۀ پزشکی سمرقند، به سرودن اشعاری در قالب کهن و آزاد می‌پردازد. خواجه سعی می‌کند حتی در اشعار احساسی خود دردهای زمانۀ خود را نیز بازتاب دهد:

ای دلبر قشنگ عشق

بیا که زیر سایۀ فواره‌های آب

با هم نشسته تا

بر گوش همدیگر

بر رغم درد و مرگ

خوانیم ترانه‌های سبز عمر عشق را.

تمام سروده‌هایش چه در قالب‌های کهن، چه در شعر آزاد و تمام مضامینی که انتخاب کرده، زیبا و قابل تأمل است و بعضی از تعبیراتش در نوع خود بی‌نظیر است و اعجاب هر شعردوستی را برمی‌انگیزد:

سپیده‌دم                                                 وقتی که می‌دمد                     بنگر                         گوییا                        دختری صبحدم اندام

در سر کوه بلند شب نشسته                   با کف دستان شیرآلودش                                       دیگ قیراندود واژگون فضا را با شیر                      می‌شوید.

البته ذکر این نکته واجب است که زبان رسمی ازبکستان، ازبکی و خط‌شان سیریلیک و زبان دومشان روسی است؛ اما مردم سمرقند به تاجیکی سخن می‌گویند و دوست‌دار فرهنگ و زبان فارسی هستند. تاجیکان جشن نوروز را با شکوه هرچه تمام‌تر برگزار می‌کنند. خواجه و دیگر شاعران تاجیکی ازبکستان برآنند که زبان و شعر شعرای پارسی‌گوی و تاجیکی، چه آنها که از سمرقند و بخارا و تاجیکستان برخاسته‌اند و چه شعرای پارسی‌گوی ایرانی در ازبکستان شناخته شوند و مورد توجه بیشتر قرار گیرند.

نخستین مجموعۀ شعر خواجه در قالب‌های سنتی و آزاد با نام «پیامی از ژرفای سکوت» در سمرقند منتشر شده و همچنین گزینۀ اشعار او در مجموعۀ «از سمرقند چو قند» منتشر شده و نیز گزینۀ شعرهای او در دانشنامۀ زبان و ادب فارسی تاجیکستان منتشر شده است.

دکتر ابراهیم خدایار در معرفی خواجه نوشته است: خواجه از جمله شاعران محیط ادبی سمرقند است که در اشعار خود افزون برا انعکاس نیازهای زمانۀ خویش، توجه زیادی به زبان و محتوا در شعر دارد. وی از معدود شاعران این منطقه است که در توجه به میراث سبک هندی و شیوۀ تصویرآفرینی به این سبک دارای تأملات جدی است. جال آنکه به میراث سبک عراقی به‌ویژه حافظ شیرازی نیز سخت دلبسته است. در این کتاب بخشی از اشعار او گردآوری شده است.