دیباچه ای بر بیاض یا سفینۀ صائب
خلاصه
در این کتاب، پس از معرفی کوتاه مولانا صائب، بیاض یا سفینۀ او، دستویس اصفهان، چاپ عکسی و ارزشهای آن سفینه به تفصیل شناسانیده شده؛ جامع سفینه و کاتب نسخه، با دلایل درونمتنی و برونمتنی تعیین گردیده، یادکردها و نقلقولهای تذکرهها و تحقیقات معاصران از سفینۀ صائب بررسی و به تطبیق و مقابلۀ آنها با چاپ عکسی نسخۀ اصفهان پرداخته شده است.معرفی کتاب
برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.
مولانا صائب تبریزی بیتردید از بزرگترین شاعران زبان فارسی است که نام و آوازۀ بلندش اقطار مشرقزمین قرن یازدهم هجری را درنوردیده بود. او سرآمد شاعران عصر صفوی، گل سرسبد گویندگان سبک مشهور به هندی و از ائمۀ غزلسرایان فارسی است. نام شاعر محمدعلی و تخلصش «صائب» است. شعر و اندیشه و شخصیتش ممتاز بوده و افزون و بر شاعران و نویسندگان همروزگارش، تذکرهنویسان و منتقدان برجستۀ خلف نیز با تعظیم بل اعجاب از او یاد کردهاند. آثار مکتوب باقیمانده از او عبارتند از: دیوان اشعار، بیاض یا سفینه، فتح قندهار، دیوان تناسبات، واجب الحفظ، مرآت الجمال، آرایشنگار.
از دیرباز شاعران و شعردوستان و ادیبان و ادبدوستان، به منظور مراجعه و استفاده و کسب التذاذ خود یا دیگران، از انتخاب آثار منظوم یا منثور و گاه هر دو، مجموعههایی را فراهم آوردهاند که در دورههای مختلف با نامهایی مانند بیاض، سفینه، جُنگ و مجموعه از آنها یاد شده است. یکی از این مجموعه فراهمآوردۀ مولانا صائب تبریزی است.
مولانا صائب تبریزی مجموعۀ مفصل و ارزشمندی از سرودهها و نوشتهها و نویسندگان همروزگارش برای خود برگزیده و همراه با منتخباتی از آثار خود، در جُنگی حجیم گرد آورد که بیشتر با عنوانهای «بیاض صائب» و «سفینۀ صائب» و گاه «تذکره» یا «تذکرة الشعرای صائب» از آن یاد شده است.
این مجموعه از همان روزگار مؤلف، شهرت بسیار یافته و مرجع منتقدان و سخنشناسان شده و تذکرهنویسان نامدار از جمله بنداربن داس مؤلف سفینۀ خوشگو، والۀ داغستانی مؤلف تذکرۀ ریاض الشعراء، علیخان آرزو مؤلف تذکرۀ مجمع النفایس و .... بدان استناد کردهاند و حتی ثبت بیتی را در آن بر قابلیت شاعری گمنام حجت دانستهاند.
شمار ابیات مندرج در مجموعۀ صائب را به تفاوت 16914، حدود نوزده یا بیست هزار، نزدیک به 25 هزار، افزون بر 25 هزار، و حتی سی هزار و شمار سرایندگان آنها را نیز به تفاوت از چهارصد نفر تا هشتصد نفر یاد کردهاند. پیکرۀ اصلی این بیاض، شامل دو پیشمتن و سه بخش اصلی (منتخب اشعار سرایندگان پیش از صائب از متقدمان و متوسطان، منتخب سرودههای شاعران همروزگار صائب، منتخب اشعار شخص صائب) بوده است.
این بیاض نهتنها آیینۀ تمامنمای ذوق و سخنشناسی مولانا صائب، بلکه نموداری از ذوق ایرانی بهویژه پسند و سلیقۀ ادبی در عصر صفوی بوده است. به جز سرودههای دلانگیزی که در این مجموعه گردآمده، کثرت تخلصهای زیبا در آن نیز قابل توجه است. نیز در حکم تذکرهای است خالی از هرگونه شرح و بسط که تکملهای میتواند باشد برای تذکرههای فارسی بهویژه تذکرههای محلی مربوط به شهرهایی چون تبریز و اصفهان که سهم بیشتری از مجموعه به آنها اختصاص یافته است.
در این کتاب، پس از معرفی کوتاه مولانا صائب، بیاض یا سفینۀ او، دستویس اصفهان، چاپ عکسی و ارزشهای آن سفینه به تفصیل شناسانیده شده؛ جامع سفینه و کاتب نسخه، با دلایل درونمتنی و برونمتنی تعیین گردیده، یادکردها و نقلقولهای تذکرهها و تحقیقات معاصران از سفینۀ صائب بررسی و به تطبیق و مقابلۀ آنها با چاپ عکسی نسخۀ اصفهان پرداخته شده است. همچنین متن مصحح دو دیباچه که در عصر تألیف بیاض صائب بر آن نوشته شده و سه فهرست کامل عناوین مندرجات و اسامی صاحبان آثار (با جستجو در متن اشعار ذیل هر نام و گاه مراجعه به دواوین آنان) و اسامی کتابهای مذکور در نسخه با این پژوهش همراه و تصاویر مرتبط با مباحث این پژوهش بدان پیوست شده است.
فهرست مطالب کتاب:
دیباچه
این پژوهش
دربارۀ ضبط اسامی مندرج در سفینۀ صائب
مولانا صائب
بیاض یا سفینۀ صائب
متن دیباچۀ بیاض یا سفینۀ صائب
چاپ عکسی سفینۀ صائب
دستنویس اصفهان از سفینۀ صائب
فهرست عناوین مندرجات سفینۀ صائب
فهرست الفبایی اسامی صاحبان آثار در سفینۀ صائب
فهرست الفبایی اسامی کتابها در سفینۀ صائب
تصاویر
فهرستها
منابع
پربازدید ها بیشتر ...
بازخوانی انتقادی سیاستگذاریهای آموزشی در ایران معاصر
سیدجواد میری، مهرنوش خرمینژادضروری است که فهم ما از جایگاه آموزش و پرورش به صورت بنیادی و از منظر ارزشگذاری اجتماعی تغییر کند؛ ز
ماهنامۀ شهر کتاب، سال دوم، مهر 1395، شمارۀ 12
جمعی از نویسندگان به سردبیری حسین فراستخواهدوازدهمین شماره مجله شهر کتاب منتشر شد.
منابع مشابه بیشتر ...
مروارید ادب ایران
سمانه سنگچولیشهابالدین عبدالله مروارید ملقب به بیانی کرمانی، تنها شاعری است که در قرن نهم هجری به سرودن رباعی شه
دیگر آثار نویسنده
سُهای سُهی؛ شعر و زندگی ذبیحالله صاحبکار «سُهی» (1313ـ1381 ش)
محسن ذاکرالحسینی «پرند»ذبیحالله صاحبکار، متخلص به «سُهی»، یکی از خوشقریحهترین شاعران خراسان در پنجاهۀ اخیر بود که بیشتر
نظری یافت نشد.