معرفی کتاب

برای دیدن بخشی از صفحات کتاب، لینک فایل پی دی اف (pdf) را ببینید.

هر ملتی برای خود داری فرهنگ، زبان، ادبیات و تمدم خاصی می‌باشد که از ویژگی‌های اصلی آن ملت محسوب می‌شود. ترکان خراسان بزرگ نیز دارای فرهنگ، آداب و رسوم سنتی مخصوص می‌باشند که باید قدر آن را بدانند. فرهنگ ما، در واقع سند هستی و هویت ما محسوب می‌شود و هر یک از ما به اندازۀ فعالیت خود در هر چه غنی‌تر شدن آن سهمی را دارا هستیم و در قبال آن تعهداتی به عهده داریم.

فرهنگ عمومی، میراث غیرمادی ملت‌هاست و یکی از ویژگی‌های آن، تکرارپذیری و قابلیت انتقال آن به نسل‌های آینده است. از این‌رو می‌توان فرهنگ عمومی ترکان در منطقۀ خراسان بزرگ را مجموعه‌ای از رفتارها، گفتارها، پوشش‌ها، آداب، رسوم و عاداتی دانست که ترکان این منطقه آنها را از گذشتگان و نیاکان خود به ارث برده‌اند. عاداتی که شاید از ابتدای بشریت آغاز شده یا لااقل مربوط به دوره‌های بسیار باستانی می‌باشند؛ به عبارت کلی‌تر می‌توان فولکور را میراث قومی و معنوی ترکان در این منطقه دانست.

هر چند فرهنگ عمومی ترکی، میراث پیشینیان است، اما در حال حاضر و در بطن زندگی امروزی ترکان نیز وجود دارد و هنوز هم زنده، پویا، جذاب و با صلابت برپای ایستاده است. ترکان در خراسان بزرگ، در حال حاضر نیز با مجموعه دانسته‌هایی که ازگذشته‌های دور و از نسل‌های گذشته به جا مانده و سینه‌به‌سینه جا عوض کرده و به آنها رسیده است زندگی می‌کنند. در حقیقت همین فرهنگ است که تا حد زیادی به زندگی آنها معنا و مفهوم می‌بخشد، آنها را به ادامۀ زندگی دلگرم می‌سازد. در واقع اگر فرهنگ ترکان را از آنها بگیریم، تمام هویت آنها را گرفته‌ایم که بدون آن زندگی غیرممکن خواهد بود.

معرفی و شناساندن فولکلور (فرهنگ عامه) به عنوان شاخص فرهنگی در هر منطقه، موجب برقراری پیوندهای عمیق نسل امروز با پیشینۀ تاریخی و فرهنگی خود می‌شود و نیز منبع مناسبی برای معرفی داشت‌ها و ظرفیت‌های فرهنگی منطقه است که نویسنده در این کتاب تلاش کرده با استفاده از منابع موجود و تحقیقات میدانی، فرهنگ عامۀ ترکان خراسان را به دوست‌داران و علاقمندان کتاب و فرهنگ معرفی نماید.

این کتاب دارای 31 فصل است که بخش‌های مهمی از فولکلور ترکان خراسانی را از جمله آداب و رسوم و باورها، رقص‌ها و بازی‌های فولکلوریک، طبابت سنتی، لباس‌ها و غذاهای بومی، فصولی از ادبیات شفاهی و .... را شامل می‌شود.

در گردآوری این مجموعه سعی بر آن شده که با ترکان هر محل و به‌خصوص با بزرگان و افرادی که بیشتر در روستا و شهرها قابل اعتماد هستند، هم‌صحبت شده و پس از آشنایی با فرهنگ، آداب و رسوم مردم، آنها به رشتۀ تحریر درآورده شوند تا خواننده نیز با آن آشنا شود.

هر چند متن‌ها و ابیات ترکی در هر یک از موارد فوق از شهر یا منطقۀ خاصی جمع‌آوری شده‌اند؛ ولی تقریباً بین تمامی ترکان خراسان و حتی دیگر ترکان در شهرهای ایران با اندک تفاوتی یافت می‌شوند. برای حفظ اثر معنوی و شفاهی، آنها با ذکر راوی و منبع آورده شده‌‌اند.

فهرست مطالب کتاب:

سخنی چند/ علیرضا صرافی

مقدمۀ مؤلف

فصل 1: تولد و نام‌گذاری نوزاد

فصل 2: آداب و رسوم عروسی

فصل 3: شب چلّه

فصل 4: چهارشنبه‌سوری

فصل 5: عید نوروز

فصل 6: لباس‌های سنتی

فصل 7: رقص‌های سنتی

فصل 8: بازی‌های محلی و سنتی

فصل 9: کشتی با چوخا

فصل 10: مراسم طلب باران

فصل 11: غذای‌های ملی، سنتی

فصل 12: انواع آش‌های نذری و سنتی

فصل 13: جشن‌های ملی و مذهبی

فصل 14: مراسم آداب رمضان

فصل 15: لالایی‌های مادرانه

فصل 16: چیستان‌ها

فصل 17: ضرب‌المثل‌ها

فصل 18: باورها

فصل 19: دعاها

فصل 20: نفرین‌ها

فصل 21: سوگندها

فصل 22: نظر گاه‌های خراسان

فصل 23: برخی سنت‌های قدیمی ترکان خراسان

فصل 24: گیاهان دارویی و طب سنتی

فصل 25: اسپند و کاربردهای آن

فصل 26: داستان‌ها

فصل 27: ادبیات شفاهی

فصل 28: مراسم سوگواری

فصل 29: مراسم محرم

فصل 30: ادبیات مرثیه و ییغی‌لار

فصل 31: نوحه‌های ترکی